Cờ Việt Nam bay giữa cực bắc địa cầu.

Bạn hãy tưởng tượng một chiếc trực thăng đang bay trên vùng bình nguyên mênh mông không nhìn rõ nơi bắt đầu và nơi kết thúc, băng tuyết trắng xoá. Nó đang bay từ thành phố Usinsk sâu trong Siberia hoang vắng của nước Nga lên Vòng cung Bắc Cực. Không, đó là không phải chiếc trực thăng tưởng tượng. Tôi và một số bạn bè Việt - Nga thực đang ngồi trên chiếc trực thăng đó vào một ngày cuối tháng 11 năm 2023. Nó bay từ Usinsk - thành phố căn cứ của những mỏ dầu rất lớn ở miền bắc nước Nga lên nơi mà Liên doanh Dầu khí Nga – Việt (Rusvietpetro) đang khai thác dầu ở nước Khu tự trị Nenetsky. Mỏ dầu này nằm trong Vòng cung Bắc Cực. Thế là trong đời mình, tôi có cơ may hiếm có là đặt chân lên một vùng đất Bắc Cực.

Suốt gần một tiếng rưỡi đồng hồ bay, nhóm báo chí không ai rời mắt khỏi khuôn cửa sổ trực thăng. Quay phim, chụp ảnh. Tôi dán mắt nhìn băng tuyết bao la, tấm thảm trắng bát ngát xen lẫn những vệt khác màu là do những vạt rừng cây đen thẫm nổi lên hoặc vết tích những con sông, những hồ nước giờ đóng băng. Hoặc đó là những con đường do các công ty dầu mỏ mở trên nền đất vốn rất yếu do vùng này chủ yếu là đầm lầy giờ đông cứng lại. Đó cũng có thể là vết đi của những bầy tuần lộc. Tiếc là tôi không thấy một bầy tuần lộc nào cả mặc dù thỉnh thoảng có thấy những bãi nhốt quây rào.

Có một lần thấy băng ghế phía đối diện nhốn nháo, tôi vội qua nhìn cũng chẳng thấy gì ngoài tuyết trắng và những bụi cây thấp. Hỏi gì đấy thì mọi người mới cười nói là trực thăng vừa bay qua một bầy tuần lộc. Nhưng chúng đứng im đến mức nhìn thật kỹ mới thấy được (Bù lại là trong một nhà hàng ở thành phố Usinsk, khi ngồi vào bàn tôi thấy trên chiếc đĩa lớn có bày mấy dãy thịt màu sắc khác nhau. Đó là thịt tuần lộc được chế biến theo các cách khác nhau. Không ấn tượng về mùi vị, nhưng ấn tượng vì đó là thịt tuần lộc).

Tác giả bài viết dưới lá cờ Tổ quốc ở Bắc Cực.

Vùng đất mênh mông đó vắng lặng và có vẻ ngưng đọng trong cái giá lạnh của mùa đông vùng cận cực bắc địa cầu (và nhiều triệu cây số vuông vùng Siberia của nước Nga chắc cũng cùng một cảnh tượng như vậy) nếu không kể đến thỉnh thoảng lại nổi lên một cụm sắt thép với cái cột cao trên cháy rực ngọn lửa khí đồng hành của một mỏ dầu.

Hôm xem cái bản đồ phân bổ dầu khí trên lãnh thổ Nga trong phòng của Nguyễn Trí Dũng - Phó Tổng giám đốc Thứ nhất Rusvietpetro, tôi thấy hầu hết cả Siberia vĩ đại đều nằm trên dầu, có điều là trữ lượng lớn nhỏ khác nhau, chỗ thì đủ để có thể khai thác, thậm chí là dễ khai thác, chỗ thì ít hơn, khai thác kém hiệu quả hoặc công nghệ giờ chưa khai thác được. Điều đó biểu thị bằng màu đậm nhạt khác nhau. Dũng chỉ vị trí mỏ dầu mà Chính phủ Nga dành cho Liên doanh Dầu khí Nga - Việt khai thác trong Khu tự trị Nenesky (gọi tên theo dân tộc thiểu số Nenetsky sống ở đó). Mỏ nằm xa lên phía bắc, gần cửa sông Piachiora, ngay sát đông Usa, không xa bờ Bắc Băng Dương và lọt hẳn vào đường màu đỏ đứt đoạn đánh dấu vòng cung Bắc Cực. Vùng này được tô màu tím đậm, biểu thị trữ lượng dầu khai thác ở hàng cao nhất. Chắc là Chính phủ Nga có ưu tiên nhất định cho doanh nghiệp liên doanh mà ngoài mục tiêu kinh tế còn là biểu tượng của tình hữu nghị Nga – Việt, giống như Liên doanh dầu khí Việt – Xô (Vietsopetro) ở nước ta. Cũng phải nói luôn là cả hai liên doanh dầu khí này đều là sản phẩm hợp tác giữa Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (Petrovietnam) và Tập đoàn Dầu khí Hải ngoại Nga (Zarubezhneft).

Trong khi ở trong nước, hầu hết chúng ta đều biết Liên doanh Dầu khí Việt – Xô, doanh nghiệp thành lập từ năm 1981 (43 năm trước) và vai trò quan trọng của nó đối với cả nền kinh tế của đất nước trong một giai đoạn lịch sử rất nhạy cảm thì ít ai biết đến Liên doanh Dầu khí Nga – Việt thành lập năm 2008 (16 năm trước), mặc dù đến một vài năm gần đây thì sản lượng khai thác của hai liên doanh gần như tương đương nhau, khoảng trên 3 triệu tấn/năm. Và Rusvietpetro là dự án đầu tư ra nước ngoài hiệu quả nhất của Petrovietnam, thậm chí chúng tôi ngờ rằng nó là dự án hiệu quả nhất hoặc chí ít thì cũng là vào hàng vài ba dự án đầu tư ra nước ngoài hiệu quả nhất của cả nước.

Hôm ở Mátxcơva, đến trụ sở của Liên doanh, chúng tôi được biết là chúng ta góp 500 triệu đô la và cử gần 30 cán bộ sang làm việc, tất cả đều là cán bộ lãnh đạo cấp phó từ liên doanh cho đến các phòng ban (do phía ta chỉ góp 49% vốn), nhưng cho đến 2023, sau 15 năm, đã mang về cho đất nước 1,3 tỷ đô la lợi nhuận. Nhẩm tính mỗi năm gần 100 triệu! Tức lợi nhuận mỗi năm bằng gần 1/5 vốn đầu tư, cũng nghĩa là gần 20%! Đời dự án còn kéo dài hàng chục năm nữa và sắp tới lợi nhuận nhiều khả năng còn tăng mạnh vì được biết là Chính phủ Nga đã cơ bản đồng ý sẽ miễn giảm khá mạnh cho Liên doanh một sắc thuế mà khi đưa vào thực hiện, các năm còn lại của đời dự án sẽ mang lại cho Liên doanh thêm một khoản lợi nhuận ròng khổng lồ 3 tỷ đô la.

Tác giả bài viết ở Vòng cung Bắc Cực.

Tác giả bài viết ở Vòng cung Bắc Cực.

Hai trong số các nhà báo Việt Nam lên mỏ dầu Nenetsky.

Quay trở lại với chuyến bay. Khi Lê Quang Khoa – Phó Tổng Giám đốc Rusvietpetro cùng đi với chúng tôi nói “đến nơi rồi”, tôi thấy một khu nhà xưởng, đường ống chằng chịt rất lớn im lìm dưới lớp tuyết trắng xoá. Nổi lên là một dãy cột nhìn từ xa có thể đoán là cột cờ. Và rừng rực trên cao là ngọn lửa đốt khí đồng hành kèm cái đuôi khói nổi bật trên nền trắng. Đó là Khu xử lý trung tâm của khu vực mỏ dầu Bắc Khosedai (Liên doanh đang khai thác các khu vực mỏ dầu Bắc và Nam Khosedai cộng thêm nhiều mỏ dầu nhỏ lẻ, trải rộng trên tổng cộng 3.000 cây số vuông, gần bằng 1% diện tích nước ta). Ông Igor Poroshin – người trực chỉ huy Khu xử lý trung tâm hôm đó đồng hành cùng chúng tôi suốt hơn 3 tiếng đồng hồ chúng tôi có mặt ở khu mỏ.

Tất cả đều rất thú vị. Thú vị đầu tiên là bộ quần áo, giày, mũ, găng, kính đặc chủng dành cho thợ mỏ Bắc Cực mà chúng tôi được phát từ khi ở Usinsk. Ấm đến nỗi mà hôm đó ở mỏ -16 độ C (được coi là ấm áp ở đây) nhưng chúng tôi thấy cứ như không, thậm chí mỗi khi vào nhà lại nóng túa mồ hôi nếu không kịp thời cởi bỏ bớt cái áo khoác vốn được thiết kế để chịu cái lạnh âm 30 – 40 độ.

Phó Tổng giám đốc thứ nhất Liên doanh Dầu khí Nga – Việt Nguyễn Trí Dũng trả lời phỏng vấn các nhà báo.

Chỉ một tuần sau đó, khi chúng tôi đã về nước, anh em bên Nga nhắn về là nhiệt độ ở mỏ hạ xuống đến -50 độ. Cái lạnh khủng khiếp ở đây khiến những người con nhiệt đới như người Việt không thể lên làm việc dài ngày được. Thành thử ở mỏ chỉ có công dân Nga. Họ cũng không phải chủ yếu là người ở Usinsk mà từ rất nhiều địa phương từ khắp Liên bang Nga tụ về. Làm việc 1 tháng lại nghỉ 1 tháng, lương lại rất cao nên họ cũng không cần chuyển nhà về Usinsk - thành phố Siberia cách Mátxcơva hai tiếng rưỡi đồng hồ bay, là căn cứ của nhiều mỏ dầu phương Bắc.

Một biểu tượng tình hữu nghị và hợp tác được treo trong Khu xử lý trung tâm.

Thú vị nữa là để vào trung tâm điều độ, người ta phải qua máy soi kiểm tra an ninh ngặt cẩn như qua sân bay. Thậm chí còn quá sân bay vì có cả thủ tục kiểm tra độ cồn. Rượu, ma tuý cấm tuyệt đối. Thuốc lá thì tôi thấy có một phòng hút riêng biệt. An ninh của Khu xử lý trung tâm là rất nghiêm ngặt. Chung quanh cả khu có hàng rào bảo vệ gắn camera được giám sát suốt ngày đêm bất chấp việc cả trăm cây số chung quanh chúng tôi không nhìn thấy một chuyển động nào. Nhiều phân khu và phòng điều khiển trong Khu xử lý. Tất cả đều tự động hoá và số hoá. Thành thử mỗi kíp trực chỉ 2-3 người, chủ yếu theo dõi các chỉ số hiển thị, biểu đồ trên các màn hình để xử lý.

Nhóm công tác trước biểu tượng Liên doanh Rusvietpetro ở khu mỏ.

Khu xử lý trung tâm được xây dựng cho khoảng 300 người sống và làm việc, thường xuyên thì có khoảng trên 200. Trong khu có phòng thể thao đủ rộng để chơi bóng đá mi ni và bóng rổ nơi mà chủ nhân là ông Kulerov – nghe nói từng là một vận động viên có số má nôn nóng đợi chúng tôi và hào hứng thuyết minh rồi tiếc rẻ là chúng tôi không có thời gian để nghe hết bài thuyết trình mà ông chuẩn bị công phu. Ở đây cũng có một phòng chơi nhạc mà khi vào tôi thấy một nhóm với đủ loại nhạc cụ thông dụng đang chơi say sưa và hát.

Nhà báo Việt Nam tác nghiệp tại mỏ.

Chúng tôi cũng được dẫn đến phòng y tế của nữ bác sĩ Natalia trang bị mấy loại máy móc gọn nhẹ nhưng hiện đại để có thể xử lý kịp thời các sự cố sức khỏe của thợ mỏ trong đó có cả việc theo dõi những triệu chứng, những bệnh đặc trưng của môi trường lạnh khắc nghiệt và trắng xoá triền miên, đông trời sáng chỉ chừng 2-4 tiếng đồng hồ, hè thì ngày lại dài đến 20 tiếng. Natalia là một trong số không nhiều phụ nữ đang làm việc ở đây. Có phải vì ít chăng mà họ trở nên bẽn lẽn. Khi đi ở khu đường ống bên ngoài, thấy hai phụ nữ mặc áo màu đỏ rất rực đang đi đến, tôi giơ điện thoại “cho tôi chụp bức ảnh nhé” thì cả hai đều thẹn thùng cười lấy tay và cổ áo che mặt, chạy nhanh qua y như các cô gái phương Đông thời còn yếu thế.

Những thợ mỏ Nga thẹn thùng.

Chúng tôi được thết đãi một bữa trưa phong phú dưỡng chất ngay ở địa cực với bàn ăn phủ khăn trắng tinh với đầy đủ bánh mì, súp bắp cải nóng, xa lát trộn, thịt, váng sữa, nước quả tươi nấu và bánh nhân pho mát. Tại đây, tôi và đồng nghiệp được lãnh đạo trung tâm tặng cho những bức ảnh phóng to, ép lên phoócmica chụp phong cảnh vùng này vào mùa hè, với những đầm lầy, hồ nước, rừng cây rất đẹp.

Giờ nghĩ lại, tôi thật không khỏi tự hào khi trước đó, trong phòng họp chính của Khu xử lý, cạnh hai lá cờ Nga, Việt lớn cắm hai bên, tôi đã tặng cho Khu chiếc bình gốm Chu Đậu mà đế có in dòng chữ Kỷ niệm 70 năm báo Tiền Phong (1953-2023). Vậy là vật kỷ niệm của báo Tiền Phong chúng tôi đã có mặt ở Bắc Cực và hiện đang được bày trên một cái giá nào đó trong trái tim của khu mỏ.

Tặng mỏ bình gốm Chu Đậu kỷ niệm 70 năm báo Tiền Phong (Người đứng ngoài cùng bên trái là Lê Quang Khoa - Phó TGĐ Liên doanh Dầu khí Nga - Việt).

Đáng nhớ nhất là khi chúng tôi được chở tới các giếng dầu. Lần đầu tiên tôi được thấy tận mắt giếng dầu. Đó là một cụm khung sắt không lớn lắm có thang lên, đỡ ở giữa một đường ống hút dầu cắm sâu xuống dưới, bên trên nối với hệ thống đường ống dẫn. Lê Quang Khoa cho biết chúng tôi đang ở Cụm giếng số 3 gồm 10 giếng, thuộc khu mỏ Bắc Khosedai. Ống hút cắm sâu xuống tới khoảng ba, bốn nghìn mét. Mỗi giếng hút lên 130 tấn dầu mỗi ngày. Liên doanh đang khai thác 47 cụm giếng với 250 giếng dầu như thế. Dầu hút lên được bơm về khu xử lý trung tâm, xử lý sơ bộ rồi bơm đi tiếp…

Toàn cảnh Khu xử lý Trung tâm Kho mỏ dầu Bắc Khosedai.

Vèo một cái đã hết 3 tiếng đồng hồ trên mỏ. Gần một giờ chiều. Chúng tôi được hối thúc nhanh ra trực thăng. Trời sẽ sập tối rất nhanh. Chỉ sau 2 giờ chiều là trời tối như đêm. Mà trời tối thì trực thăng không bay được. Đúng 1 giờ 5 phút, trực thăng bốc lên bay qua dãy cột cờ của Khu Xử lý trung tâm. Trên đó, bên cạnh ba lá cờ của Liên bang Nga, Tập đoàn Dầu khí Hải ngoại Nga và Liên doanh Dầu khí Nga - Việt còn có cờ của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam và đặc biệt là rực rỡ cờ đỏ sao vàng.

Trước đó, mặc dù đang vội, tôi đã bỏ đoàn đứng lại và tóm thêm một người để nhờ chụp cho tôi bức ảnh đứng trên đất Bắc Cực, dưới lá cờ đỏ sao vàng đó. Bởi lúc đó, tôi nhớ đến câu mà Đại sứ nước ta tại Liên bang Nga Đặng Minh Khôi nói khi chúng tôi đến thăm anh ở Mátxcơva rằng “cờ ta cắm đến đâu thì biên giới mềm của nước ta đến đó”. Hình ảnh lá cờ Tổ quốc bay trên mảnh đất thuộc Bắc Cực xa xôi, giữa băng tuyết trên những giếng dầu đã gợi trong tôi những suy ngẫm và cảm xúc sâu xa. Nên trên chuyến bay từ Mátxcơva vòng qua Doha (Qatar) về Hà Nội, tôi đã làm xong bài thơ “Cờ ta bay giữa cực bắc địa cầu” mà bốn câu cuối là:

Giữa địa cực mà lòng thấy ấm

Gặp mảnh hồn Tổ quốc rực trời đông

Lửa trong mắt, lửa trong tim ta đó

Biên giới mềm nước Việt

trải mênh mông

12/1/2024

Thống đốc tỉnh Kaluga (Liên bang Nga) mời các doanh nhân Việt sang đầu tư

22/11/2023

Đoàn Đại biểu cấp cao Bộ Tình trạng khẩn cấp Nga thăm Chi hội Hữu nghị Việt Nam – Liên bang Nga

10/11/2023

Việt Nam coi trọng quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện với Nga

16/10/2023