Giữa thời đại nói như Kundera, khi cá nhân trở thành trung tâm nhận thức, còn Chúa thì đã “giấu mặt”. Cái thế giới “thiếu mất vị Phán xét tối cao, đột nhiên hiện ra trong một tình trạng nhập nhằng đáng sợ, chân lý thần thánh duy nhất bị tan rã thành hàng trăm chân lý tương đối mà những con người chia lấy cho nhau” (Nguyên Ngọc, lời Bạt - Sự bất tử, Chậm rãi, Bản nguyên, Phạm Xuân Nguyên dịch, NXB Văn học, 1999).
Trưởng lão của văn đàn thế giới người gốc Tiệp Khắc ấy sinh năm 1929, nay vừa tròn 90 tuổi. Ông lão có cặp mắt tinh tường và ánh lên một cách đa nghi, chính xác là hoài nghi, như tinh thần tiểu thuyết của ông. Hoài nghi thể giới, hoài nghi con người. Để quy ra cuộc đời và mỗi cá nhân đều là những lát cắt hiện sinh, chứ không phải hiện thực.
Chất hiện sinh đời sống hiện đại này như chu kỳ lặp lại vòng trôn ốc của tư tưởng, nhận thức biến thành lối sống loài người. Sự lặp lại ấy tôi nghĩ đang trở nên hài hước hơn những chu kỳ trước. Khi chúng ta không còn đất cho những huyền thoại, hay sử thi anh hùng. Tất cả phô bày ra, lăn lóc tung tóe ra trên mặt đất bằng. Và Chúa thì đã nói rồi. Rằng sự điên rồ của Thiên Chúa đủ để vượt hẳn sự khôn ngoan của loài người. Điều yếu đuối của Thiên Chúa cũng vượt hẳn sự mạnh mẽ của loài người.
Chúa dạy con người hãy tự lo lấy cho mình. Rằng các anh tin thế nào thì được như vậy. Thì có lẽ nên tin vào lời Stephen Hawking, rằng “vũ trụ như một sòng bạc khổng lồ với những con xúc xắc lăn lóc hay những bàn cờ xoay tít theo từng ván chơi”. Trong đó “tất cả các bằng chứng cho thấy Chúa cũng là một “tay cờ bạc”. Hơn là tin vào Einstein, khi chủ nhân Thuyết tương đối cho rằng “Chúa không chơi trò xúc xắc”.
Quần chúng nông nổi”, tôi cho rằng là câu hay nhất trong kho tàng văn chương Việt Nam, được Vũ Trọng Phụng gắn vào mồm nhân vật Xuân Tóc đỏ. Chúng ta cứ sấp ngửa chạy theo những chiếc nón HUE, những Đoàn Thị Hương, những đề xuất tử hình bằng lá ngón cho đến bao giờ?!
Túi khôn, tinh thần hiệp sĩ và sự nhẹ dạ nông nổi có thành “tam nhân đồng hành” được không, nếu nhìn vào nghịch lý đời sống hiện nay? Những nghịch lý đang chất chứa trong mỗi con người quanh ta.
Don Kihote đã thất bại, trong mắt Kundera. Còn tôi dường như vẫn thấy chàng “đại kỵ sĩ tài hoa xứ Mancha” kỳ dị của loài người đâu đó quanh mình. Trong bộ đồ giáp nóng ngốt, khiên mũ lềnh kềnh giữa cái nóng 40 độ của thời biến đổi khí hậu.
Cối xay gió thì vẫn quay…
