Theo Chỉ thị số 20/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, từ ngày 1/7/2026, Hà Nội sẽ dừng hoạt động xe máy chạy bằng xăng trong khu vực Vành đai 1. Cũng trong năm 2026, thành phố sẽ triển khai đồng bộ các “Vùng phát thải thấp”, hướng tới mục tiêu giảm ô nhiễm môi trường trên địa bàn thành phố.
Giải quyết những lo âu
Đầu tháng 8/2025, giữa cái nắng như đổ lửa của Hà Nội, chị Vũ Thị Ngọc (30 tuổi) rong ruổi xe hàng trên chiếc xe máy cũ khắp phố Hà Nội để bán hàng. Thấy có khách gọi, chị vội dừng xe ở bóng cây trên phố Nguyễn Tuân (phường Thanh Xuân). Chúng tôi quan sát, chiếc xe máy cũ của chị được gia cố thêm chiếc ghế bằng thép để chở được nhiều hàng. Xe hàng của chị phần lớn là trái cây, hoặc các loại gia vị như hành, tỏi, ớt… Vừa chọn trái cây cho khách, chị vừa trò chuyện, thi thoảng lại gạt những giọt mồ hôi lăn dài trên mặt.
Chị Ngọc quê ở xã Suối Hai (TP. Hà Nội). Ở quê không có việc làm ổn định nên vợ chồng chị lên Hà Nội buôn bán trái cây, hàng vặt. Hằng ngày, vợ chồng chị mỗi người một xe máy lên chợ đầu mối nhập trái cây, rau củ rồi chở đi khắp Hà Nội bán hàng, từ các khu phố trong Vành đai 1 đến các tuyến đường dọc Vành đai 3. Thông thường, chị thường dừng xe ở một ngõ lớn, hoặc các khu chung cư, nhà tập thể để bán hàng. “Đi nhập hàng từ sớm tinh mơ, nhưng có hôm đến 20h tôi vẫn chưa hết hàng. Hôm nào đắt khách thì lãi khoảng 300.000 đồng- 400.000 đồng. Nhưng cũng có hôm hàng không bán hết, chỉ lấy công làm lãi, được 100.000 đồng- đến 200.000 đồng thôi”, chị chia sẻ.
Chị Vũ Thị Ngọc (30 tuổi) rong ruổi xe hàng trên chiếc xe máy cũ khắp phố Hà Nội để bán hàng, mong muốn sẽ có chế độ hỗ trợ khi triển khai cấm xe máy chạy xăng hoạt động trong Vành đai 1. Ảnh: Trọng Đảng.
Kiếm được đồng nào, vợ chồng chị tằn tiện chi tiêu để lo cho 3 con ăn học. Một cháu lớp 4, một cháu lớp 2 còn con út học mẫu giáo, nên chi phí khá lớn, vợ chồng chị không dư giả là bao. Còn 2 – 3 tuần nữa vào năm học mới, chị bảo, chỉ riêng tiền quần áo mới, sách vở, phải chi khoảng chừng 2 triệu đồng/cháu. Mới đây, có thông tin Hà Nội sắp cấm xe máy chạy xăng khu vực trong Vành đai 1 để chuyển sang xe điện, vợ chồng chị thêm lo lắng. Nếu muốn buôn bán trong Vành đai 1, để chuyển từ xe máy chạy xăng sang xe điện thì vợ chồng chị phải bù một số tiền rất lớn, ước chừng 30-40 triệu đồng. Tuy nhiên, nếu không chuyển đổi thì có thể từ năm sau chị sẽ không thể buôn bán trong Vành đai 1.
Chị Ngọc bảo, chủ trương của nhà nước, thành phố, gia đình chị sẵn sàng chấp hành. Tuy nhiên, chị cũng mong muốn thành phố có hỗ trợ chuyển đổi cho những lao động có hoàn cảnh khó khăn ngoài Vành đai 1 hoặc có chính sách phù hợp để những lao động mưu sinh nhờ xe máy như chị cảm thấy không bị bỏ rơi.
Tương tự, anh Nguyễn Văn Thắng (trú tại xã Đại Thanh, Hà Nội) làm nghề chở hàng bằng xe máy. Khi nghe tin thời gian tới thành phố sẽ cấm xe máy trong Vành đai 1, anh rất lo lắng. Một phần, anh lo phải bỏ thêm số tiền lớn để chuyển đổi 2 xe máy chạy xăng cho 2 vợ chồng, một phần anh lo xe điện không thể chở được hàng nặng như xe xăng. “Tôi mong muốn thành phố mở rộng đối tượng hỗ trợ chuyển đổi xe điện sang nhiều khu vực khác. Bên cạnh đó, nhà sản xuất cũng cần có những mẫu xe phù hợp với đối tượng mưu sinh bằng xe máy như chúng tôi”, anh Thắng đề xuất.
TS. Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam phân tích, việc chuyển đổi xe xăng sang xe điện ở Hà Nội gặp nhiều khó khăn song bên cạnh đó cũng có rất nhiều cơ hội. Nhưng cơ hội đó sẽ mãi là cơ hội nếu chúng ta không có kế hoạch đúng để có chính sách cụ thể. Ông Tùng nêu, người dân rất cần những tuyên bố chi tiết về chính sách chuyển đổi của Hà Nội. Làm sao để người dân hiểu được việc chuyển đổi không quá nhiều khó khăn mà còn đem lại nhiều thuận lợi, tiện ích thông minh vào cuộc sống, từ đó thể hiện sự quyết tâm, cam kết của chính quyền Thủ đô để người dân hiểu được tất cả người dân không ai bị bỏ lại phía sau. Đây không chỉ là trách nhiệm của nhà nước, doanh nghiệp mà là của cả người dân, vì một Hà Nội sáng - xanh - sạch - đẹp.
Ông Tùng khẳng định, Hà Nội có đủ điều kiện và giải pháp để hiện thực hoá việc chuyển đổi và đi đầu trong công tác chuyển đổi, nhất là khi có lợi thế về Luật Thủ đô. Bởi vậy, Hà Nội phải dẫn đầu đi trước để làm hình mẫu cho các địa phương khác, cái gì làm được luôn trong năm 2025, 2026 phải thực hiện ngay. Để hiện thực hoá được tiến độ đó việc tuyên truyền là cực kỳ quan trọng để người dân hiểu được vấn đề. Cách chúng ta tiếp cận tuyên truyền khiến nhiều người chưa biết. Nhiều chính sách người dân chưa nắm được và hiểu sao cho đủ, cho đúng. Cần có những chính sách tuyên truyền để bớt đi sự lo âu của người dân…
Không để ai bị bỏ lại phía sau
Để từng bước giảm ùn tắc, ô nhiễm môi trường, cuối năm 2024, HĐND TP Hà Nội đã thông qua Nghị quyết về Đề án xây dựng Vùng phát thải thấp (Vùng LEZ). Là người “bấm nút” thông qua nghị quyết và theo dõi, giám sát việc thực hiện nghị quyết, ông Đàm Văn Huân – Trưởng Ban Đô thị HĐND TP Hà Nội, cho biết, sau hơn nửa năm đề án được thông qua, UBND thành phố đã thực hiện được nhiều nội dung. Thành phố đã xác định lại phạm vi thực hiện đề án theo hướng mở rộng từ 2 phường ra tổng thể 9 phường sau sắp xếp các đơn vị hành chính.
Cụ thể, thay vì chỉ triển khai trong khu vực hai phường là Hoàn Kiếm và Cửa Nam (quận Hoàn Kiếm cũ) thì nay đề án đã xác định phạm vi ra 9 phường mới, tức thuộc địa giới hành chính các quận cũ là Hoàn Kiếm, Ba Đình, Hai Bà Trưng, Đống Đa và Tây Hồ. “Trọng tâm của đề án vùng LEZ là hạn chế, tiến tới dừng hoạt động xe máy xăng, hạn chế ô tô sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong khu vực thực hiện đề án. Đề án được xác định thực hiện trong giai đoạn từ 2025 đến năm 2030 trong khu vực Vành đai 1 phù hợp với Chỉ thị 20 vừa được lãnh đạo Chính phủ ban hành”, ông Huân nói.
Liên quan đến chủ trương này, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Dương Đức Tuấn thông tin, việc kiểm soát ô nhiễm môi trường, đảm bảo chất lượng cuộc sống chắc chắn phải làm được, lần này thành phố sẽ cố gắng để làm nhanh. Cụ thể về lộ trình, ông Tuấn cho biết, dự kiến vào quý III/2025, thành phố Hà Nội sẽ chuẩn hóa hệ thống vùng phát thải thấp. “Quan điểm của thành phố là phải kiểm soát được nguồn phát thải thấp theo các tuyến đường vành đai, cụ thể là Vành đai 1, Vành đai 2, Vành đai 3. Tôi lấy ví dụ như trong đường Vành đai 1, trước đây có 5 quận là Ba Đình, Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Đống Đa và Tây Hồ. Nay đã sắp xếp đơn vị hành chính theo chính quyền hai cấp thì 5 quận giờ hình thành ra 9 phường, 9 phường đều kiểm soát trong khu vực Vành đai 1” ông Tuấn nói.
Đánh giá về nguồn gây ô nhiễm môi trường chính trong khu vực trung tâm hiện nay, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Dương Đức Tuấn cho rằng, phương tiện giao thông là nguồn phát thải gây ô nhiễm không khí chiếm từ 54% đến 75%. “Chúng tôi tính trung bình là khoảng 60%. Phải có quy chuẩn, tiêu chuẩn kiểm soát xe cũ, rồi điều kiện phát thải theo từng ngưỡng. Đây là nhiệm vụ cùng với quy chuẩn, tiêu chuẩn, tiêu chí được xác định trong quá trình xây dựng vùng phát thải thấp, chống ô nhiễm” – ông Tuấn nói. Theo ông Tuấn, trong Vành đai 1 có quy mô diện tích rộng khoảng 31 km², chu vi của đường Vành đai 1 khoảng 25 km, dân số khoảng 600.000 người. Thời gian tới, đây là một vùng phát thải thấp sẽ là bước tạo đà tốt để thành phố thực hiện kiểm soát nghiêm ngặt nguồn gây ô nhiễm, trong đó có việc dừng xe máy và hạn chế ô tô đi vào khu vực trung tâm.
Tại tọa đàm mới đây về chuyển đổi xe xăng sang xe điện do báo Tiền Phong tổ chức, ông Nguyễn Đông Phong, Giám đốc Trung tâm Thử nghiệm khí thải xe cơ giới đường bộ, Cục Đăng kiểm Việt Nam (Bộ Xây dựng) nhấn mạnh, việc giảm phát thải của phương tiện giao thông đường bộ, nhất là giảm phát thải của xe máy vô cùng cần thiết do cả nước có số lượng xe máy rất lớn, với gần 70 triệu xe, tập trung ở những khu vực đô thị đông dân cư. Để giải quyết thực trạng vừa nêu, việc chuyển đổi xe máy chạy xăng sang sử dụng xe điện sẽ giúp giảm đáng kể lượng khí thải, góp phần cải thiện chất lượng không khí tại Hà Nội và bảo vệ môi trường.
Nói về lộ trình chuyển đổi xe máy xăng tại các vùng phát thải thấp, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong cho biết, Hà Nội quan tâm đến dân sinh, đến sinh kế của người dân, nhưng rõ ràng không thể để một bộ phận mà ảnh hưởng đến đa số. Ông Phong khẳng định: "Chúng ta đã có một thời gian nói về việc thay thế xe máy cũ. Bây giờ xe mấy chục năm rồi, khói mù mịt lên. Khí thải thải ra tất cả mọi người đều hít phải và ảnh hưởng đến sức khỏe thì ai lo. Cho nên ở đây phải rành mạch chuyện đó".
Tuy nhiên, khi hiện thực hóa việc chuyển đổi xe máy chạy xăng sang xe điện, chúng ta cần giải quyết rất nhiều bài toán, vì việc này tác động rất lớn đến xã hội và đời sống người dân, nhất là nhóm người yếu thế trong xã hội. Để giải quyết việc này, Nhà nước và các cấp chính quyền cần có công cụ chính sách hỗ trợ người dân. Ngoài ra, khi chuyển đổi xe máy chạy xăng sang xe điện cần giải quyết bài toán về hệ thống trạm sạc và đơn vị cung cấp điện. Mặt khác, chúng ta còn phải giải quyết triệt để bài toán về rác thải pin như giảm thiểu việc thải bỏ pin, tái chế và chuyển mục đích sử dụng pin thải. Đồng thời, phải phát triển công nghệ xử lý pin thải và quy định chặt chẽ về hoạt động xử lý pin thải. Tất cả những việc này cần có sự phối hợp giữa các cơ quan, chính quyền địa phương và các bên liên quan để triển khai hiệu quả việc chuyển đổi xe máy xăng sang xe điện.
Mọi chính sách đưa ra phải đảm bảo tính khả thi
Ông Phan Trường Thành - Trưởng Phòng Tài chính đầu tư, Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, hiện nay số xe máy ở Hà Nội ước lượng 6,9 triệu phương tiện, trong đó khoảng 95% là xe sử dụng xăng. Khi triển khai lộ trình chuyển đổi xe điện trong Vành đai 1 sẽ có 9 phường bị tác động trong đó có 6 phường nằm trọn trong Vành đai 1. Theo điều tra sơ bộ, trong Vành đai 1 có lượng dân cư ổn định khoảng 600.000 dân, với tổng số xe máy tại chỗ khoảng 450.000 phương tiện. Tuy nhiên, đây mới chỉ là khảo sát sơ bộ số lượng cố định bên trong Vành đai 1, chưa kể nhiều đối tượng đi từ bên ngoài vào Vành đai 1. Để thực hiện Chỉ thị 20 của Thủ tướng, Hà Nội sẽ triển khai theo lộ trình, kế hoạch cụ thể.
Đầu tiên, sẽ tiến hành khảo sát đánh giá, người dân, đối tượng chịu ảnh hưởng. Sau khi có số liệu đầu vào, cần hoàn thiện thể chế chính sách. Ông Thành nêu, thành phố đã có Luật Thủ đô, cần gắn nội dung này với đề án vùng phát thải thấp đã được đưa ra trước đó. Việc quan trọng nhất, theo ông Thành, là hoàn thiện cơ sở hạ tầng. Hạ tầng ở đây có 2 nhóm là giao thông vận tải nói chung và giao thông công cộng để phục vụ cho việc người dân không tiếp tục đi xe máy. Đi cùng với các vấn đề nêu trên, thành phố cũng xem xét xây dựng tiêu chuẩn khí thải cho xe máy và xác định có kiểm định khí thải xe máy hay không. Trong Chỉ thị 20, Thủ tướng cũng có yêu cầu quan trọng là Bộ Xây dựng sớm ban hành tiêu chuẩn về khí thải cho xe cơ giới.
Trước băn khoăn về trạm sạc điện khi chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện, ông Thành thông tin, hiện Hà Nội có khoảng 1.000 trụ sạc các loại, trong đó có 3 loại: Trụ sạc cho xe công cộng; trụ sạc cho ô tô; trụ sạc của xe máy, xe đạp điện. Mới đây, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Dương Đức Tuấn đã yêu cầu rà soát, quy hoạch trạm sạc điện rõ ràng. Từ quy hoạch, doanh nghiệp, nhà đầu tư mới biết vị trí để đầu tư trụ sạc. Do đó, Hà Nội đang rà soát tổng thể các vị trí bến bãi đỗ xe trong vành đai 1 để lắp các trụ sạc. Người dân từ nơi khác đến có thể gửi xe, sạc, di chuyển bằng phương tiện công cộng.
Đối với khu chung cư cũ, giải pháp lâu dài là thành phố đang chỉ đạo đề án cải tạo tất cả chung cư cũ, còn trước mắt phải khảo sát đánh giá nhu cầu của người dân, cần thì bổ sung nguồn điện; yêu cầu các điều kiện về điện phải quan tâm hơn. Tuy nhiên, Hà Nội không khuyến cáo mang hết vào hầm sạc. Trong Vành đai 1, thành phố đang rà soát tất cả khu vực công cộng để bố trí các trạm sạc cho người dân. “Mọi chính sách đưa ra phải đảm bảo tính khả thi. Chậm nhất trong năm 2025 người dân phải cảm nhận thấy”, ông Thành nhấn mạnh.
