Hoa ban hái sáng hay chiều đều đẹp và ngon. Những bông hoa ban mới nở trắng ngần còn ướp hương thơm sẽ được hái thật khéo để không dập nát. Rồi cứ nhẹ nhàng như thế đem hoa xuống rửa bên suối và mang về đồ trong chiếc chõ gỗ đầu sàn. Hoa ban không được đồ lâu để tránh mất mùi thơm và không bị nát. Hoa vớt ra phải được ăn khi còn ấm và chấm với nước chéo (nước chấm gia vị của người Thái) đã được chuẩn bị cầu kỳ ngay từ trước khi cho hoa vào chõ .
Chế nước chéo
Mùa hoa ban cũng là mùa nhót chín. Người Thái ưa những vị cay, chua, đắng, chát, bùi, ít dùng các món ngọt, lợ, đậm, nồng. Bởi thế nên khi bếp lửa đã nhen, chõ ban đã đặt, cô gái Thái sẽ nướng những quả nhót chín trên than. Quả nhót căng mọng, chín đỏ, khi đã nứt vỏ và hơi sem sém vì than nóng thì lấy ra bóc lớp vỏ mỏng, bỏ hạt. Thịt nhót chín được giã cùng muối rang, tỏi, ớt nướng, những cây rau thơm có sẵn trong vườn, đặc biệt không thể thiếu chút mắc khén, thứ hạt thơm nồng nàn, tê tê nơi đầu lưỡi. Khi những thứ gia vị kia đều đã quện vào làm một, thêm vài thìa nước sôi cho sanh sánh là thứ thức chấm kỳ diệu ăn kèm với hoa ban đã được hoàn thành. Người Thái bảo nhau nhau ăn hoa ban đồ giúp giải nhiệt, hỗ trợ tiêu hóa và đặc biệt hỗ trợ tốt chữa chứng kiết lỵ.
Lá quả ban
Nếu có người đi rừng chẳng may sảy chân chảy máu, người ta đem lá ban già rửa sạch, đun với chút muối để rửa cho mau lành vết thương. Khi quả ban đã chắc lấy về hầm với chân gà, chân lợn hoặc chó để người già tẩm bổ. Nếu thời tiết mùa xuân làm cho con trẻ bị ho khan, nóng sốt, người Thái chữa bằng cách lấy hoa ban về phơi hoặc sao khô, đem sắc lên cho trẻ uống thay nước hàng ngày. Dùng búp và lá non cây ban sao vàng hạ thổ, chữa bệnh kiết lỵ tương đối hiệu quả.
 |
Hoa ban ngon bổ
Hoa ban còn dùng để nấu canh, làm nộm, đồ lên chấm với dấm ớt măng chua có vị ngon riêng không giống các loại rau hoa khác.
Bài thuốc trị họ khan: Lấy 15-20g hoa ban phơi khô, sắc với 500 ml nước, còn khoảng 100ml. Sau đó chia uống ba lần sáng- trưa- tối trong ngày (có thể pha thêm chút đường). Trị ho khan và viêm họng rất tốt.
Người Thái có nhiều món ăn ngon được chế biến từ cây ban. Hoa ban, lá ban non, quả ban già, người ta chế biến thành những món ăn vừa ngon, vừa bổ như: hoa ban hầm móng giò, hoa ban xào thịt lợn rừng, hoa ban đồ, hoa ban nộm củ riềng…
