Làm nông giữa phố - kỳ 2: Bời bời lúa dưới chân cao ốc

Cày xới trên “đất vàng”

Khi chúng tôi dò hỏi về những cánh đồng lúa ở quận nội thành TPHCM, một người đồng nghiệp cho biết, phường Tân Tạo A, quận Bình Tân vẫn còn những ruộng lúa mênh mông đang vào độ thu hoạch. Chủ tịch Hội Nông dân phường Tân Tạo A, ông Nguyễn Văn Thanh cho hay, trong phường còn gần 60 ha diện tích đất trồng lúa. “Một số ruộng lúa đang thu hoạch, số khác đang chuẩn bị trổ bông. Để tôi dẫn cô đi chứ người lạ vào đây là “mù đường” ngay, đến Google map cũng… bó tay” - ông Thanh dí dỏm nói.

Lời ông chủ tịch Hội Nông dân phường quả không sai. Những con đường đất nhỏ xíu, len lỏi giữa những ruộng lúa, đám cây cỏ dại mọc cao hơn đầu người, nếu không có dân địa phương dẫn lối thì khó có thể tìm được. Vừa chạy xe phía trước, ông Thanh chốc chốc dừng lại chờ tôi còn rù rì đằng sau. Con đường ruộng này trời nắng đi còn dễ, chứ mưa xuống là toàn sình lầy, trơn trượt. Sau con đường “ngựa nhảy” lóc xóc, những ruộng lúa đã hiện ra trước mắt. Thời điểm này, dọc hai bên đường có những đám lúa hạt đã chín vàng ươm, những bông lúa chen nhau, từng hạt thon dài vàng ruộm. Có đám mới trổ đồng, đám mới sạ giống đủ tháng, lúa lúp xúp mặt nước. Xa xa nữa còn có đám ruộng đã trống thửa, những gốc rạ chổng chơ lên trời…

Một nông dân đang bì bõm lội ruộng bón phân cho lúa, thấy chúng tôi, ông liền vẫy vẫy tay. Đó là ông Huỳnh Thanh Dũng (50 tuổi, ngụ khu phố 7) dáng cao gầy, khuôn mặt sạm đen. Ông Dũng nở nụ cười thân thiện: “Cô lần đầu tới đây phải không? Ở đây chỉ cách khu công nghiệp Tân Tạo tầm 2 cây số nhưng khác nhau như hai thế giới vậy đó”.

Ông Dũng có 4 ha (40.000m2) đất trồng lúa. Cha mẹ đều làm nông, đời ông tiếp tục nối nghiệp. Mỗi năm làm 3 vụ, mỗi vụ 3 tháng. Lúc này, vụ lúa đang xanh ngăn ngắt, thân lúa mập mạp, khỏe mạnh. “Lứa lúa này khoảng một tháng nữa sẽ thu hoạch. Vụ đông xuân trúng hơn nhưng đất ở đây không được như ở miền Tây nên thu hoạch chỉ từ 6-7 tấn/mùa. Làm lúa vừa đủ ăn chứ không dư dả nhưng không làm lúa thì cũng chẳng biết làm gì” - ông Dũng chân tình.

Rồi ông Dũng thở dài, dù đang có trong tay hàng ngàn mét vuông và mang tiếng “đất vàng” nhưng lại không thể làm gì ngoài trồng lúa. “Đây là đất nằm trong dự án quy hoạch khu dân cư Tân Tạo đã lâu nhưng tới giờ chưa triển khai nên vẫn tiếp tục trồng lúa. Trước ở đây người dân trồng lúa nhiều lắm, lúa xanh ngắt khắp cả vùng chứ không trồng từng mảng như bây giờ. Do công việc cực nhọc, thu nhập lại không bao nhiêu, trong khi nhà máy xí nghiệp lại mọc khắp nơi nên họ bán ruộng, đi làm công nhân hết rồi. Giờ chỉ còn tầm 7 hộ gia đình ở đây còn bám cây lúa chủ yếu để giữ đất, trồng lúa để ăn là chính chứ không bán mua nữa” - anh Nguyễn Văn Hùng (30 tuổi) cho biết.

Máy gặt liên hợp trên cánh đồng tại phường Tân Tạo A, quận Bình Tân

Bấp bênh

Trong khi chờ thợ đưa máy cắt lúa từ huyện Bình Chánh đến thu hoạch đám ruộng, bà Nguyễn Ngọc Liễu (53 tuổi, ngụ khu phố 5) ngồi dựa lưng ở gốc cây ven đường, phe phẩy chiếc nón lá cũ sờn. Hỏi chuyện nông, người phụ nữ có khuôn mặt đen sạm vì sương gió trải lòng: “Vụ này mất mùa, thu hoạch không được bao nhiêu vì chuột phá hoại. Mùa này chắc thu hoạch chừng chục bao lúa, tui mang đi chà gạo để ăn thôi chứ không bán buôn. Bấp bênh lắm!”.

Trước đây gia đình bà Liễu có ruộng trồng lúa, nhưng sau đó ruộng gia đình bà bị thu hồi vì nằm trong khu quy hoạch. May có người bà con còn ruộng nên cho mượn để cày cấy ít vụ kiếm gạo ăn qua ngày. “Công ty thu hồi đất xong bỏ đó. Lúc đầu họ còn cho nông dân thuê lại để trồng trọt, nhưng sau đó thu lại rồi bỏ hoang đến giờ. Đất quy hoạch mà cô, với lại trồng lúa năng suất kém, lại vất vả, bán không được giá” - bà Liễu thổ lộ.

Ông Huỳnh Thanh Dũng nối nghiệp làm lúa của ông bà trên khu đất quy hoạch

Chính vì trồng lúa thiếu kỹ thuật, thiếu đầu tư nên năng suất lúa không cao, chỉ khoảng 7 tấn/ha với vụ lúa đông xuân, và 3 - 4 tấn/ha vụ hè thu hoặc vụ 3. Chưa hết, do các ruộng lúa nằm cạnh rừng cây và không sạ giống đồng bộ nên hay bị chuột phá hoại. Diện tích nhỏ lẻ nên dễ bị thương lái ép giá khi thu hoạch. “Bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” nhưng vẫn không đủ sống, gia đình bà Liễu nuôi thêm đàn bò, bầy vịt. Bà cám cảnh vì hộ khẩu thành phố mà cuộc sống chẳng khác gì vùng sâu vùng xa. Giật gấu vá vai, thôi thì cứ ở đây từ từ tới đâu hay tới đó.

Chỉ những ruộng lúa bông nặng trĩu chuẩn bị thu hoạch, ông Nguyễn Văn Thanh, Chủ tịch Hội Nông dân phường Tân Tạo A giải thích, đó là lúa trúng mùa. Còn ruộng thưa thớt như của bà Liễu năm nay là lúa thất (mất mùa), gặt xong chỉ để ăn. “Nhiều nông dân ở khu vực này rất muốn từ bỏ cây lúa chuyển sang cây trồng khác, nhưng đầu ra khó khăn đã ngăn cản nhiều người. Tuy nhiên, cái chính đưa đến tình trạng sản xuất nông nghiệp tại đây bế tắc vẫn là dự án quy hoạch khu dân cư đã “treo” từ nhiều năm nay” - ông Thanh nhìn nhận.

Đang miên man nhìn theo những đồng lúa, bỗng đâu văng vẳng tiếng trẻ con học bài: “Người ta đi cấy lấy công/ Tôi nay đi cấy còn trông nhiều bề…”. Sống trong lòng thành phố, giữa thời buổi hiện đại nhưng nông dân trồng lúa ở đây cũng phải “trông” rất nhiều bề, kể cả thời tiết lẫn trông…xóa quy hoạch treo để sản xuất nông nghiệp hanh thông hơn.

Chiều, nắng xiên qua từng gốc cây, ngọn lúa. Phía xa xa, những ụn khói ai đó đốt rơm rạ mùi khen khét, một vài chú bé chăn bò lùa cả đàn về chuồng. Tôi bước đi trên bờ rạ ẩm mục, cảm giác đang đi trên cánh đồng vùng thuần nông một miền quê nào đó. Cơn gió nhẹ thoảng qua, tôi hít hà mùi lúa mới thơm dìu dịu, nghe được cả vị sữa ngọt đầu môi. Cảm giác thân thuộc như những tháng ngày thôn quê của ký ức. Chỉ có điều là tôi đang đứng giữa thành phố.

(còn tiếp)