Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ nói về AI và Anh trai vượt ngàn chông gai

SVVN - Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ đã có cuộc trao đổi với Chuyên trang Sinh Viên Việt Nam, Báo Tiền Phong về vai trò của nghệ thuật truyền thống trong việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Trong cuộc phỏng vấn, ông chia sẻ góc nhìn sâu sắc về sự sáng tạo trên nền tảng truyền thống và tiềm năng của trí tuệ nhân tạo (AI) trong việc hỗ trợ bảo tồn, phát triển di sản văn hóa Việt Nam.

Thưa ông, được biết ông là một trong những người được NSND Tự Long hỏi ý kiến khi biểu diễn một số tiết mục tại chương trình “Anh trai vượt ngàn chông gai” được khán giả đánh giá rất cao thời gian qua, cá nhân ông nhận xét như thế nào về các tiết mục nghệ thuật dân gian được thể hiện trong chương trình này?

Nhà nghiên cứu Nguyễn Hùng Vĩ: NSND Vũ Tự Long sinh ra trong một gia đình mà bên nội và bên ngoại đều có truyền thống nghệ thuật trình diễn dân gian ít nhất là 3 thế hệ liên tục. Giữa tôi và bố mẹ anh Vũ Tự Long (Nghệ sĩ Ưu tú Vũ Tự Lẫm và Nghệ sĩ Ưu tú Nguyễn Minh Phức) quen thân như anh em một nhà. Vì tôi nghiên cứu dân ca Quan họ nên họ đã giúp đỡ, truyền dạy cho tôi rất nhiều bài bản cổ. Vì quan hệ đó nên NSND Vũ Tự Long nếu có chương trình nào, hay gọi điện và gặp gỡ tôi để hỏi một vài ý kiến kiểu trò chuyện, trao đổi chút ít chuyên môn thôi. Biết được gì, tôi góp ý đôi điều nho nhỏ. Chủ yếu là vỗ tay cổ vũ, khuyến khích. Đam mê sáng tạo là của anh ấy. Làm nghệ thuật biểu diễn nó nhọc nhằn và nó rất cá nhân. Một vài ý kiến nhiều khi chỉ là nguồn động viên. Từ tài nguyên nghệ thuật truyền thống mà phát huy và phát triển có rất nhiều con đường và rất rộng mở cho sáng tạo.

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ nói về AI và Anh trai vượt ngàn chông gai ảnh 1

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ.

Dòng chảy cho nghệ thuật dân gian là bất tận. Cổ truyền tạo nên giá trị truyền thống cho hôm nay và hôm nay sẽ tạo nên truyền thống cho ngày mai. Đi học hát các nghệ nhân xưa, cùng một bài, hôm nay họ hát khác và có thể hôm sau họ hát khác đi một ít rồi. Mỗi lần là một phiên bản. Một bài là một tập hợp các phiên bản. Vậy, việc phát huy và phát triển là lẽ tự nhiên của nghệ thuật truyền thống. Cần mạnh dạn sáng tạo. Có thành công, có thất bại. Những gì thành công sẽ tạo nên giá trị và sẽ góp một ít nước trong dòng chảy bất tận đó. Không ngại sáng tạo trên nền tảng truyền thống.

Cổ truyền tạo nên giá trị truyền thống cho hôm nay và hôm nay sẽ tạo nên truyền thống cho ngày mai...Cần mạnh dạn sáng tạo. Có thành công, có thất bại. Những gì thành công sẽ tạo nên giá trị và sẽ góp một ít nước trong dòng chảy bất tận đó. Không ngại sáng tạo trên nền tảng truyền thống.

Qua chương trình “Anh trai vượt ngàn chông gai”, nhiều bạn học sinh, sinh viên thể hiện sự yêu thích đặc biệt những tác phẩm mang màu sắc văn hoá truyền thống của dân tộc. Với tư cách là một nhà nghiên cứu văn hoá dân gian lâu năm, ông có thể chia sẻ điều gì đến các bạn học sinh, sinh viên?

Nhà nghiên cứu Nguyễn Hùng Vĩ: Với sinh viên ngành văn hoá và nghệ thuật truyền thống, tôi luôn nhắc nhở rằng, văn hoá cách mạng Việt Nam, trên phương diện phát huy nghệ thuật cổ truyền, là một nền văn hoá thành công nhất, nhiều giá trị thành tựu nhất so với các nước khác. Đơn cử như ca khúc chiến tranh. So những gì trước 1945 với những gì sau 1946 đến nay, ta thấy dòng phong cách dân gian, dân tộc để giá trị gấp hàng trăm lần về số lượng, về chất lượng, về sự phong phú, đa dạng thẩm mỹ, về số lượng tác phẩm “đi cùng năm tháng”, đặc biệt về giá trị với sự tồn vong của dân tộc, sự kế tục văn hoá dân tộc. Đó là điều không thể phủ nhận. Nó góp phần khẳng định một bản sắc văn hoá Việt Nam sâu rễ bền gốc trong gần 100 năm qua, giúp văn hoá Việt Nam không bị “đứt rễ”, không bị “trôi giạt văn hoá” như nhiều quốc gia đang báo động quyết liệt. Thầy tôi, Giáo sư Trần Đình Hượu, 50 năm trước, đã luôn nhấn mạnh rằng hãy “đến hiện đại từ truyền thống”. Chúng tôi bền vững với phương châm đó. Truyền thống mà hiện đại. Nếu quan niệm các di sản văn hoá truyền thống là một dạng tài nguyên tinh thần thì con đường rất rộng mở và nhu cầu của nhân dân, của văn hoá dân tộc là với cùng lớn lao. Các bạn hãy thấu hiểu truyền thống để phát huy, phát triển và sáng tạo. Với 54 dân tộc, với đa dạng vùng miền, với lịch sử phát triển lâu dài và đầy thăng trầm của quốc gia, tài nguyên tinh thần đó là một mạch nguồn bất tận.

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ nói về AI và Anh trai vượt ngàn chông gai ảnh 2

Nhà nghiên cứu văn hoá dân gian Nguyễn Hùng Vĩ chia sẻ với nhà báo Nguyễn Tuấn Anh - Trưởng ban Sinh viên, Báo Tiền Phong.

Các bạn hãy thấu hiểu truyền thống để phát huy, phát triển và sáng tạo. Với 54 dân tộc, với đa dạng vùng miền, với lịch sử phát triển lâu dài và đầy thăng trầm của quốc gia, tài nguyên tinh thần đó là một mạch nguồn bất tận.

Được biết gần đây ông cũng quan tâm nhiều đến AI (Trí tuệ Nhân tạo) – đang là mối quan tâm của các bạn trẻ, xin ông cho biết lý do?

Nhà nghiên cứu Nguyễn Hùng Vĩ: Điều này làm tôi nhớ đến những trao đổi khá căng ở chính khoa tôi (khoa Ngữ Văn, Đại học Tổng hợp Hà Nội) cách nay gần 30 năm về văn học mạng và báo mạng, truyền thông mạng. Giữa sự hồ hởi của nhóm này thì có sự e dè của nhóm khác. Có “cụ” giữa cuộc họp còn nói rằng “văn mạng” là “văng mạng”, “báo mạng” là “báo hại”. Rồi ngay sau đó là đến việc “số hoá” các dữ liệu tư liệu và công trình nghiên cứu. Lại tranh luận xôn xao. Nhưng rồi thác lũ công nghệ truyền thông cứ phăng phăng tuôn chảy, không thể đứng ngoài cuộc. Rất may là Việt Nam là một trong những quốc gia đổi mới nhanh chóng, tạo nhiều thuận lợi để có những điều kiện như hôm nay. Rồi đến sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI). Tôi thấy mình đã bị lạc hậu, cùng lắm là mới biết Chat GPT để phục vụ một ít chuyên môn của mình. Tạm thời, tôi đang coi đó là một công cụ tiện lợi. Từ bỡ ngỡ và ngạc nhiên một cách thích thú, tôi đang phải học thêm để khỏi lạc hậu.

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ nói về AI và Anh trai vượt ngàn chông gai ảnh 3

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ sử dụng trí tuệ nhân tạo ChatGPT như một công cụ hỗ trợ, bổ sung những hạn chế trong tư duy cá nhân khi nghiên cứu và sáng tạo về các di sản văn hoá truyền thống.

Tuy nhiên, với công việc phải nghiên cứu, sáng tạo thường xuyên để đáp ứng nhu cầu bất tận của các di sản văn hoá truyền thống trong dân gian, tôi vận dụng công cụ này cho quá trình thực hành, nó bổ khuyết cho mình những cái mà tư duy cá nhân không thể bao quát hết do dữ liệu trí tuệ từng người là hữu hạn. Học ngôn ngữ, tôi thấy nó giống như ngôn ngữ cá nhân và ngôn ngữ cộng đồng vậy. Ngôn ngữ cá nhân là phong cách, là hữu hạn, ngôn ngữ cộng đồng là nền tảng, là rộng lớn. Tôi chú trọng đến tính hữu ích và có lợi của nó. Những gì, trước đây chúng tôi bỏ ra hàng năm để ghi, đếm, thống kê, phân loại từng chữ một, từng tác phẩm để nhận dạng giá trị, phong cách và ứng dụng thì nay có thể làm trong một giờ, một buổi là ra kết quả. Còn nữa, chắc chắn phải học tiếp vì, như trước đây, không thể nằm ngoài cuộc được. Nó đang vận động chóng mặt.

Theo ông, AI sẽ ảnh hưởng thế nào đến việc nghiên cứu cũng như bảo tồn các giá trị văn hoá dân gian ở Việt Nam?

Nhà nghiên cứu Nguyễn Hùng Vĩ: Thấu hiểu - Bảo tồn - Phát huy, phát triển - Truyền thông, quảng bá là 4 nhiệm vụ không tách rời đối với các di sản văn hoá truyền thống. Cả bốn nhiệm vụ này đều rất cần thực hành công cụ AI. Vậy đối với những người làm công tác văn hoá, cái cần là phát hiện vấn đề, biết đặt vấn đề và khẳng định mục tiêu của công việc. Người ta hay nói giản dị là “kỹ năng hỏi”. Thầy tôi, GS Hà Văn Tấn, khi nói vui, cụ bảo: Đề tài là “tài” đặt “vấn đề”. Vấn đề nó nằm trong thực tiễn của cuộc sống, luôn luôn đầy ắp những nhu cầu mới mẻ, cấp thiết cho sự phát triển hiện nay. Cái đó, những người đam mê chuyên môn, lặn lội với cuộc sống, yêu dân và mong muốn bản sắc văn hoá dân tộc thì họ rất nhiều phát hiện và cảm giác lúc nào cũng không đủ thời gian để hoàn thành như mong ước. Trí tuệ nhân tạo sẽ tiếp sức cho họ.

Ảnh: Lê Vượng

MỚI - NÓNG

Có thể bạn quan tâm

Tiến sĩ Khúc Thế Anh chia sẻ 'bí kíp' quản lý tài chính, giúp tân sinh viên không rơi vào 'bẫy' chi tiêu

Tiến sĩ Khúc Thế Anh chia sẻ 'bí kíp' quản lý tài chính, giúp tân sinh viên không rơi vào 'bẫy' chi tiêu

SVVN - Tiếp tục loạt bài viết chào đón các tân sinh viên năm học 2024-2025, Chuyên trang Sinh Viên Việt Nam, Báo Tiền Phong mời bạn gặp gỡ tiến sĩ Khúc Thế Anh, giảng viên Viện Ngân hàng - Tài chính, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân. Ông Khúc Thế Anh sẽ chia sẻ về kỹ năng quản lý tài chính dành cho tân sinh viên.
Nhà báo Huỳnh Dũng Nhân: Làm phóng sự hay, phải lặn giỏi!

Nhà báo Huỳnh Dũng Nhân: Làm phóng sự hay, phải lặn giỏi!

SVVN - Người làm phóng sự giỏi ngoài việc chắc kiến thức chuyên môn còn phải lặn giỏi, để thấy được 7 phần còn lại của tảng băng trôi. Bởi nếu đã bỏ công đi tìm thì phải tìm cho ra sự thật hoàn chỉnh. Đó chính là cốt lõi chia sẻ của nhà báo Huỳnh Dũng Nhân trong một buổi nói chuyện với sinh viên báo chí Hà Nội.
Nhà báo Nguyễn Tuấn Anh

Cách nào để được vào làm việc tại các tòa báo?

SVVN - Sáng nay, nhận được số báo đặc biệt, trên đó có bài viết của cậu con trai bên cạnh bài viết của người anh nổi tiếng đã đưa mình đến với nghề báo, mình sẽ trả lời câu hỏi của nhiều bạn sinh viên học báo chí hay hỏi mình: Làm thế nào để được vào làm việc tại các tòa soạn báo?
Nhà báo Nguyễn Tuấn Anh

Chọn ngành nghề vì thần tượng, rủi ro cao!

SVVN - Thằng cháu tôi cứ nằng nặc đòi theo học truyền thông vì muốn được giống như anh Lê Hồng Quang – Phóng viên Đài Truyền hình Việt Nam tại châu Âu. Điều này hết sức bình thường trong cuộc sống và không chỉ có cháu tôi mà rất nhiều bạn trẻ khác đang chọn ngành học tương tự như vậy.
Nhà báo Nguyễn Tuấn Anh

Giàu hơn TS Lê Thẩm Dương quá dễ?

SVVN - Cách đây mấy năm báo Sinh Viên Việt Nam- Hoa Học Trò luôn có rất đông cộng tác viên là sinh viên các trường đại học. Nhiều bạn đến toà soạn không chỉ để viết bài cộng tác mà còn để được tham gia tổ chức các sự kiện, thậm chí chỉ đến để nói chuyện chia sẻ thông tin với các anh chị phóng viên, biên tập viên.
Bạn có bao nhiêu bộ mặt?

Bạn có bao nhiêu bộ mặt?

SVVN -   Có bạn nữ inbox qua facebook tâm sự vừa quyết định chia tay bạn trai vì phát hiện ra sự khác biệt quá lớn giữa những gì người ấy thể hiện trên facebook cá nhân và thực tế cuộc sống.
Ga Cẩm Giàng và những ký ức tuổi trẻ

Ga Cẩm Giàng và những ký ức tuổi trẻ

SVVN -   “Cẩm Giàng” bỗng trở thành là từ khoá rất “hot” mấy hôm nay. Hà Nội ra thông báo ai từ Cẩm Giàng, Hải Dương lên cũng phải khai báo y tế. Nhiều tỉnh thành khác cũng có thông báo như vậy vì Cẩm Giàng có thể sẽ là một ổ dịch COVID-19 mới.