Philippines làm rõ phán quyết của tòa trọng tài, Trung Quốc bị cộng đồng quốc tế chỉ trích

Trong khi đó, cộng đồng quốc tế chỉ trích Bắc Kinh không tuân thủ phán quyết mang tính chung thẩm này, và gây nguy hiểm cho hòa bình trên Biển Đông, Asia-Pacific News đưa tin ngày 12/7.

Năm năm trước, ngày 12/7/2016, Tòa Trọng tài thành lập theo Phụ lục VII của Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) kết luận, không có cơ sở pháp lý nào để Trung Quốc yêu cầu quyền lịch sử đối với các nguồn tài nguyên, vượt quá các quyền mà UNCLOS quy định, trong các vùng biển nằm trong “đường 9 đoạn” trên Biển Đông.

Tàu hải cảnh Trung Quốc chạm mặt ngư dân Philippines gần bãi cạn Scarborough. Ảnh: AP.

Đừng tưởng chiếm đóng là sở hữu hợp pháp

Ngày 25/6/2021, website của Bộ Ngoại giao Philippines đăng tuyên bố của Ngoại trưởng Teorodo Locsin Jr. về kỷ niệm 5 năm ra đời phán quyết Biển Đông. Ông Locsin không chỉ đề cập các kết luận chính trong phán quyết của PCA mà còn làm sáng tỏ chúng.

“Phán quyết đã giải quyết dứt điểm về tình trạng, địa vị của các quyền lịch sử và các thực thể ở Biển Đông. Theo phán quyết, không có hiệu lực pháp lý đối với những yêu sách vượt quá giới hạn địa lý và thực chất của các thực thể theo UNCLOS. Vì vậy, phán quyết không ném các yêu sách quyền lịch sử ra ngoài cửa sổ mà phân tích, phân biệt kỹ càng. Phán quyết đã phá tan “đường 9 đoạn” cùng những thứ khác, phá tan bất cứ sự trông chờ, tưởng bở rằng cứ sở hữu là sắp thành luật. Bởi thực tế đơn giản là việc sở hữu (thực thể trên biển) không tạo ra hiệu quả pháp lý, ví dụ không tạo ra bất kỳ lãnh hải nào. Vì vậy, phán quyết của Tòa Trọng tài đã trở thành và tiếp tục là một cột mốc trong văn kiện luật quốc tế. Phán quyết cũng dành cho các nước khác có vấn đề biển đảo, hàng hải như của chúng ta. Phán quyết loại xung đột khỏi cách thức giải quyết vấn đề vì việc chiếm đoạt bằng vũ lực không dẫn đến bất kỳ lợi ích nào về luật pháp”, ông tuyên bố.

Tóm lại, phán quyết cung cấp cho các quốc gia ven biển bản hướng dẫn về vùng biển mà các thực thể của họ, đảo hoặc đá, có thể tạo ra, nơi ngư dân của họ có thể đánh cá, nơi họ có thể thực hiện các cuộc tuần tra thực thi pháp luật, nơi họ có thể điều tàu của mình tới mà không cần sự cho phép của quốc gia gần nhất, mà không tạo ra nguyên nhân hoặc sự biện minh cho hành động chiến tranh. “Phán quyết mang lại lợi ích cho toàn thế giới”, Bộ trưởng Ngoại giao Philippines tuyên bố.

Ngoại trưởng Locsin cũng nhắc lại tuyên bố mạnh mẽ liên quan phán quyết PCA của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte tại Khóa 75 Đại hội đồng Liên Hợp Quốc. Ngày 23/9/2020, ông Duterte phát biểu lần đầu tiên tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc. Trong một động thái chưa từng có tiền lệ, tại một diễn đàn Liên Hợp Quốc, ông nêu chiến thắng pháp lý của Philippines trước Trung Quốc.

“Philippines khẳng định cam kết đó ở Biển Đông phù hợp với UNCLOS và phán quyết của Tòa Trọng tài năm 2016. Phán quyết giờ đây là một phần của luật pháp quốc tế, nằm ngoài sự thỏa hiệp và nằm ngoài tầm với của các chính phủ thông qua để pha loãng, giảm bớt hoặc từ bỏ. Chúng tôi kiên quyết từ chối các nỗ lực phá hoại phán quyết. Chúng tôi hoan nghênh ngày càng có nhiều quốc gia ủng hộ phán quyết và điều nó đại diện - chiến thắng của lý trí trước sự hấp tấp, của luật pháp trước sự rối loạn, của sự thân thiện trước tham vọng. Điều này, như nó phải thế, là sự uy nghiêm của luật pháp ”, Tổng thống Duterte phát biểu.

Chung quan điểm với Tổng thống Duterte, Ngoại trưởng Locsin tuyên bố: “Phán quyết mang tính chung thẩm. Chúng tôi kiên quyết phản bác các nỗ lực phá hoại phán quyết, xóa bỏ phán quyết khỏi luật, lịch sử và ký ức tập thể của chúng ta. Ngày kỷ niệm là một dịp để nhìn lại quá khứ, đánh dấu thành tựu của hiện tại, nhìn về tương lai và tìm cách làm việc cùng nhau vì lợi ích chung, vì không thể đạt được lợi thế nhỏ nào nếu vi phạm nó”, ông Locsin nhận định.

Nhấn mạnh rằng, Philippines luôn muốn một Biển Đông hòa bình, Ngoại trưởng Locsin kêu gọi các quốc gia tuân thủ pháp quyền, không tuân theo sức mạnh quân sự. “Phán quyết là sao Bắc Đẩu giúp chúng ta đi đúng hướng trong hiện tại, dẫn chúng ta trở lại đúng hướng trong tương lai nếu chúng ta, trong một khoảnh khắc yếu đuối hoặc không hành động, bị lạc lối”, ông kết lại phần tuyên bố của mình.

Theo các chuyên gia, tuyên bố về “khoảnh khắc yếu đuối hoặc không hành động” của ông Locsin có thể ngụ ý về một số động thái của Tổng thống Philippines; hồi tháng 11/2016, ông Duterte nói sẽ gạt phán quyết của PCA sang một bên để tránh đối đầu Trung Quốc.

Trong cuộc hội thảo trực tuyến mới đây, Cố vấn An ninh quốc gia Philippines, ông Esperon Jr., đồng thời là Phó chủ tịch Lực lượng đặc nhiệm quốc gia về Biển Tây Philippines (từ Philippines dùng để chỉ Biển Đông), tái khẳng định với người dân Philippines rằng, nước này đang tăng cường tuần tra, giám sát để bảo vệ chủ quyền quốc gia ở các vùng biển tranh chấp, phù hợp với chỉ thị của Tổng thống Duterte (đồng thời là Chủ tịch Lực lượng đặc nhiệm quốc gia về Biển Tây Philippines) về khẳng định giá trị của phán quyết Tòa Trọng tài năm 2016.

Ông Esperon mạnh mẽ bác bỏ cáo buộc rằng, Tổng thống Duterte đã thỏa hiệp với Bắc Kinh, làm tổn hại đến yêu sách chủ quyền của Philippines tại Biển Đông, để trả “món nợ ơn huệ” đối với “ngoại giao vắc-xin” của Trung Quốc. Ông Esperon khẳng định, Philippines không trao đổi gì để nhận viện trợ vắc-xin phòng COVID-19 Sinovac và Sinopharm.

Người dân Philippines biểu tình phản đối Trung Quốc quân sự hóa Biển Đông. Ảnh: Philstar.

Các động thái hung hăng của Trung Quốc bị chỉ trích

Thượng nghị sĩ Philippines Risa Hontiveros đang kêu gọi chính phủ nước này dứt khoát lên án sự hiện diện phi pháp của phía Trung Quốc ở Biển Đông, có lập trường rõ ràng về việc Trung Quốc xâm phạm các vùng biển của nước ngoài, giống như quan điểm rõ ràng mà Bộ Ngoại giao và Bộ Quốc phòng Philippines đã đưa ra, báo Philippines The Manila Standard đưa tin ngày 24/6/2021. “Thay vì giảm leo thang căng thẳng trong các vùng biển tranh chấp, Trung Quốc lại tăng gấp đôi. Điều này rõ ràng cho thấy Trung Quốc ngoan cố một cách đáng xấu hổ làm trầm trọng thêm tình hình”, bà Hontiveros nhận định.

Ngày 13/6/2021, lãnh đạo các nước G7 (Mỹ, Pháp, Đức, Ý, Nhật, Anh và Canada) ra tuyên bố chung mạnh mẽ phản đối các nỗ lực đơn phương làm thay đổi hiện trạng ở Biển Đông. “Chúng tôi nhắc lại tầm quan trọng của việc duy trì khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và cởi mở, bao trùm và dựa trên pháp quyền… Chúng tôi vẫn quan ngại sâu sắc về tình hình ở Biển Đông và Biển Hoa Đông và phản đối mạnh mẽ bất kỳ nỗ lực đơn phương nào nhằm thay đổi hiện trạng và gia tăng căng thẳng”, thông cáo chung viết.

Ngày 5/5/2021, ngoại trưởng các nước nước G7 cũng ra tuyên bố chung bày tỏ quan ngại sâu sắc về tình hình Biển Đông, kêu gọi tuân thủ phán quyết của PCA và UNCLOS. Các ngoại trưởng tái khẳng định rằng, họ mạnh mẽ phản đối bất kỳ hành động đơn phương nào có thể làm leo thang căng thẳng và phá hoại sự ổn định của khu vực cũng như trật tự dựa trên luật lệ quốc tế, đồng thời bày tỏ quan ngại sâu sắc về sự quân sự hóa, ép buộc và đe dọa trong khu vực.

“Chúng tôi nhấn mạnh tính chất phổ quát và thống nhất của UNCLOS và tái khẳng định vai trò quan trọng của UNCLOS trong việc thiết lập khuôn khổ pháp lý điều chỉnh mọi hoạt động trên đại dương và các vùng biển. Chúng tôi coi phán quyết ngày 12/7/2016 do Tòa Trọng tài thành lập theo UNCLOS đưa ra là một dấu mốc quan trọng và là cơ sở hữu ích để giải quyết hòa bình các tranh chấp ở Biển Đông”, thông cáo chung viết.

Ngày 25/4/2021, Liên minh châu ÂU (EU) chỉ trích Trung Quốc gây nguy hiểm cho hòa bình ở khu vực Biển Đông, thúc giục tất cả các bên tuân thủ phán quyết của PCA. “Căng thẳng trên Biển Đông, bao gồm sự hiện diện gần đây của các tàu lớn Trung Quốc tại đá Ba Đầu, gây nguy hiểm cho hòa bình và ổn định trong khu vực”, người phát ngôn EU tuyên bố.