"Dựa vào Pete" và không ngừng chạy!

Công việc bất ngờ

Trong phim, cậu bé 15 tuổi gầy gò Charley (Charlie Plummer) luôn luôn chạy. Không chỉ là chạy bộ buổi sáng như ở cảnh mở đầu, mà đơn giản là cậu cứ lao đi khi có dịp, như thể đang trốn khỏi thứ gì đó. Đến mức, ông lão Del Montgomery (Steve Buscemi), người huấn luyện ngựa đã nhận Charley làm việc cho mình, phải quát lên: “Chỉ đi thôi, cấm chạy!”.

Khi chuyện phim trôi đi, chúng ta biết rằng, “chạy” không phải là chi tiết ẩn dụ của đạo diễn người Anh Andrew Haigh. Charley thật sự phải chạy trốn rất nhiều thứ, theo nghĩa đen. Cậu muốn chạy xa khỏi ông lão Del, dịch vụ chăm sóc trẻ em, cảnh sát... Nhưng con quái vật đáng sợ nhất đang đuổi theo cậu, là nỗi cô đơn.

Charley luôn phải ở một mình. Cậu không có mẹ, sống với ông bố vô trách nhiệm Ray (Travis Fimmel). Ray rõ ràng vẫn là một cậu trai lông bông, hẹn hò bừa bãi, đối xử với con giống như đứa bạn chơi. Những khi bố đi làm xa, Charlie lang thang khắp nơi với cái bụng đói. Cậu không có bạn, không có người thân nào khác, trừ một bà dì xa xôi nào đó đã lâu không gặp. Charley luôn mặc chiếc áo in biểu tượng đội bóng bầu dục ở trường cũ, có lẽ để cảm thấy dễ chịu hơn.

Một cách ngẫu nhiên, cậu nhận được công việc từ ông lão Del là chăm sóc mấy con ngựa đua. Không chỉ mang đến chút tiền và thức ăn, Charley có đôi chút cơ hội thoát khỏi sự cô quạnh. Cậu nhanh chóng gắn bó với con ngựa tên Lean on Pete (ngựa đua thường được đặt những cái tên mang tính cổ vũ như thế). Tuy nhiên, trường đua là nơi rất khắc nghiệt. Nếu thua quá nhiều, chúng sẽ được “gửi đến Mexico”, một cách gọi khác của ông Del về việc bị đưa đi giết thịt. Dĩ nhiên, Charley không muốn điều đó xảy ra với Pete.

Đánh đổi xứng đáng

Lean on Pete mở đầu giống phim tâm lý gia đình nhưng nhanh chóng trở thành một “road movie”. Để cứu Pete và có lẽ cứu cả chính mình, Charley dấn thân vào một hành trình dài khắc nghiệt. Khi thưởng thức, nhiều khán giả Việt hẳn sẽ liên tưởng đến cậu bé An trong phim truyền hình Đất Rừng Phương Nam hồi thập niên 1990. Cả hai đều là trẻ mồ côi, bị số phận đưa đẩy vào chuyến đi vô định, băng qua nhiều vùng đất, gặp gỡ nhiều con người khác nhau, trải qua các sự kiện chấn động... Chúng bị cuộc đời ép phải chín sớm, theo cách không bậc phụ huynh nào muốn con cái phải trải qua.

Chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của Willy Vlautin, cốt truyện Lean on Pete sở hữu rất nhiều chi tiết kịch tính. Có ẩu đả, chết chóc, trộm cắp trên con đường hơn một ngàn cây số của Charley từ Portland đến Wyoming. Tuy nhiên, chúng ta không hề cảm thấy bất kỳ sự kiện nào bị “bi kịch hóa” quá đà. Đó là biệt tài của đạo diễn Andrew Haigh, từ khi ông làm bộ phim 45 Years (phim đề cử Oscar “Phim nói tiếng nước ngoài” 2015) cho đến Lean on Pete. Ông duy trì một thứ không khí của “đời thật” bằng cách chăm chút cho chi tiết văn hóa và các nhân vật phụ. Mỗi tác phẩm đều phải chọn một mảnh hiện thực làm gốc rễ, ở bộ phim này là văn hóa đua ngựa miền Viễn Tây. Sự đầy đặn về mặt chi tiết mang đến rất nhiều kiến thức về bộ môn này, cũng như những con người gắn bó với nó, đến mức đôi lúc, chúng ta có cảm giác như đang xem những thước phim tài liệu.

Nếu như hầu hết mọi bộ phim thường sử dụng các nhân vật phụ làm nền, hoặc làm bước đệm cho câu chuyện về nhân vật chính, Lean on Pete mang đến cảm giác khác: Charley mới là người vô tình bước vào câu chuyện của họ. Cậu bé gặp gỡ rất nhiều người, hầu hết không giờ gặp lại, với thời lượng khác nhau. Nhiều thì như ông lão Del Montgomery, ít thì chỉ là một cô phục vụ bàn, đôi khi là va chạm như với cặp vợ chồng sống trong xe tải nhỏ. Nhưng tất cả đều cực kỳ sống động và mặc dù không có lời thoại hay chi tiết nào hé lộ, chúng ta đều hiểu được chuyện đời của họ. Sự chăm chút về con người của Andrew đôi khi khiến ông lơ là kỹ thuật, với một số góc quay bị lặp lại nhưng là sự đánh đổi xứng đáng.

Không đầu hàng

Với thể loại hành trình, yếu tố quan trọng nhất là mối liên hệ và tương tác giữa các nhân vật trong chuyến đi. Tuy nhiên, Lean on Pete gần như chỉ có một nhân vật là Charley. Chú ngựa Pete chỉ là một hình ảnh ẩn dụ, phản chiếu cho nỗi cô đơn, nỗi đau và cả quá khứ ám ảnh của Charley. Một vai diễn khó và được lấp đầy bằng diễn xuất gai góc, lay động của Charlie Plummer. Ngôi sao nhí của loạt truyền hình Granite Flats thể hiện nhân vật bằng cả hình dáng gầy gò tội nghiệp lẫn các biểu hiện nội tâm thuyết phục. Thưởng thức màn trình diễn này, thật khó để không đặt hy vọng vào sự nghiệp của Charlie trong tương lai.

Ngoài Plumer, nam diễn viên kì cựu Steve Buscemi cũng có một vai diễn đáng nhớ. Bẵng đi vài năm tham gia các “show” truyền hình, Buscemi trở lại với điện ảnh và vẫn giữ được nội lực. Có lẽ, nhiều người sẽ không nhận ra “gã phản diện” lừng danh của thập niên 1990 trong vai ông lão khó tính Del Montgomery, bởi sự già dặn ở cả vẻ ngoài lẫn lực diễn. Một phim hay về thiếu niên thường phải có một vai lớn tuổi để cân bằng, Buscemi hoàn thành trọn vẹn vai trò này. Ngoài ra, không thể không nhắc đến Chloë Sevigny trong vai tay đua nữ bụi bặm Bonnie. Cô như thể vừa bước ra khỏi một quán rượu cao bồi rồi cứ thế vào trường quay diễn xuất.

Lean on Pete không giống các phim có sự xuất hiện của ngựa, như War Horse (Ngựa chiến, 2011) hay Flicka (Chú ngựa Flicka, 2006), vốn miêu tả mối liên hệ thân thiết giữa người và ngựa. Tác phẩm của Haigh là hành trình của riêng Charley. Chính xác hơn, là hành trình sinh tồn của cậu bé, trong một thế giới tàn nhẫn và cô đơn. Nhiều người xem hẳn sẽ đặt vấn đề về trách nhiệm làm cha mẹ, hoặc sự yếu kém trong chính sách xã hội, để dẫn đến những số phận như Charley. Bộ phim thành công vì khiến ta tin rằng, luôn có một Charley đang lang thang ngoài kia, ở bất kỳ đâu trên thế giới.

Nhưng hơn cả các thông điệp hiện thực, điều quý giá nhất Lean on Pete mang đến là một trải nghiệm điện ảnh thực thụ: Chúng ta được chìm đắm vào một thế giới khác, sống một cuộc đời khác. Ở đó, những mảng sáng tối của cuộc đời hiện rõ, với đầy đủ sự chân thực và phức tạp. Không có người tốt được đền đáp và kẻ xấu bị trừng trị, như trong cổ tích. Sống là phải chiến đấu. Không có gì đau đớn hơn khi chứng kiến những đứa trẻ tốt đẹp như Charley phải bước vào trường đời quá sớm. Nhưng chẳng phải, cậu đã luôn phải chạy từ đầu bộ phim? Charley đã không hề đầu hàng, dù lâm vào tình cảnh bi đát đến tuyệt vọng. Vậy, còn chúng ta?