“Thời đại cá ngừ” không dễ “cá kiếm”
Khái niệm VUCA (Volatility - Biến động, Uncertainty - Bất ổn, Complexity - Phức tạp và Ambiguity - Mơ hồ) thường được sử dụng để miêu tả bối cảnh thế giới hiện nay nhiều biến động. Tuy nhiên, sau đại dịch COVID-19, với những bước tiến vượt bậc về công nghệ, những căng thẳng về chính trị và khủng hoảng khí hậu, các tổ chức lớn trên thế giới đã chuyển sang mô tả thời đại chúng ta đang sống bằng khái niệm TUNA (Turbulence - Đa chiều, Uncertainty - Bất ổn, Novel - Không lường trước và Ambiguity - Khó xác định).
 |
| Thị trường việc làm toàn cầu đang có nhiều thách thức hơn bao giờ hết. |
Thực tế, khái niệm TUNA đã được hình thành từ năm 2016 ở Oxford Scenarios Programme, một chương trình kéo dài 5 ngày giúp các nhà lãnh đạo “định vị” trong thế giới đầy biến động hiện nay. Giáo sư Ramirez và Wilkinson, những người giảng dạy chính trong chương trình này, đã chia sẻ rằng với những thay đổi nhanh chóng và bất ngờ của thời đại mới, chúng ta khó có thể xác định được một tương lai bền vững để lên kế hoạch phù hợp. Quả thật, với sự phát triển của AI, xu hướng tăng cường làm việc từ xa và sự xuất hiện của nhiều ngành nghề mới, thị trường việc làm toàn cầu đang có nhiều thách thức hơn bao giờ hết.
 |
Giáo sư Ramirez. |
Tuy nhiên, thời đại TUNA cũng mở ra nhiều cơ hội mới dành cho các bạn trẻ. Công ty tư vấn Gartner dự đoán rằng Generative AI sẽ đóng vai trò thực hiện 70% các nhiệm vụ về văn bản và dữ liệu vào năm 2025, tạo ra nhiều cơ hội làm việc mới mẻ và thú vị hơn cho thị trường lao động. Các công ty lớn, bao gồm Google, Delta Airlines, Accenture và Zoho, đã loại bỏ nhiều yêu cầu bằng cấp khi tuyển dụng để thu hút nhân tài có những kỹ năng phù hợp với thời đại mới.
Để vượt qua những thách thức và “đón đầu” cơ hội trong tương lai, các bạn trẻ cần chuẩn bị cho mình những hành trang thiết yếu và “hô biến” bản thân thành một công dân toàn cầu.
Cập nhật khái niệm công dân toàn cầu trong thời đại mới
Khi thế giới ngày càng “phẳng” hơn trước, việc hợp tác, cạnh tranh với các cá nhân, công ty, tập đoàn đến từ khắp nơi trên thế giới trở thành xu thế. Vì vậy, các kỹ năng tư duy mở, thích nghi và làm việc trong môi trường đa văn hóa của một công dân toàn cầu sẽ là những “chìa khóa” để thành công trong tương lai. Ngoài ra, nhiều vấn đề lớn như xung đột chính trị, biến đổi khí hậu và khủng hoảng kinh tế sẽ ảnh hưởng đến các lĩnh vực khác nhau, khiến cho chúng mình không thể nào “thờ ơ” với tin tức thế giới cho dù có lựa chọn ngành nghề nào đi chăng nữa.
 |
Giáo sư Wilkinson trong chương trình OSP. |
Trong bối cảnh hiện nay, khi Gen Z không chỉ làm việc với những đồng nghiệp, hay đối tác nước ngoài, mà với cả các đối thủ và trợ thủ từ khắp nơi trên thế giới, những kỹ năng của một công dân toàn cầu đang trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Để có thể cạnh tranh lành mạnh với lao động từ nước khác đến, hoặc các công ty từ quốc gia khác, người trẻ cần nắm được bối cảnh kinh tế, văn hóa, xã hội khác nhau để phân tích điểm mạnh, điểm yếu của “đối phương”.
Giáo sư Wilkinson nhấn mạnh vào sự thay đổi với nhận định rằng ít có số liệu và thông tin nào thu thập được sẽ cố định trong thời đại hiện nay. Chúng ta cũng cần rèn luyện những kỹ năng công nghệ và tư duy để có thể tận dụng tối đa năng lực của các “trợ thủ” mới như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, hay thực tế ảo.
 |
Kỹ năng đàm phán giúp teen thích nghi trong thời đại mới. |
Các quốc gia trên thế giới đang tìm cách đưa những kỹ năng và kiến thức cần có của một công dân toàn cầu vào chương trình giảng dạy nhằm đào tạo ra một thế hệ trẻ có thể thích ứng với “thời đại cá ngừ”. Tại Mỹ, một nhóm các giáo sư tại Đại học Harvard đã thiết kế một chương trình học để xây dựng các năng lực nhận thức, đối ngoại và phát triển bản thân của học sinh từ lớp 8 đến lớp 12.
Phần Lan lại chú trọng việc tạo ra không gian để học sinh có thể thảo luận, tranh luận, phân tích và thử nghiệm về các vấn đề toàn cầu. Các nhà giáo dục tại New Zealand cũng đang thử nghiệm những giáo án giúp học sinh có được khả năng thực hiện các hành động có trách nhiệm, giải quyết các vấn đề ở địa phương và toàn cầu, và khiến xã hội trở nên bền vững và toàn diện.
Chuẩn bị hành trang cho “thời đại cá ngừ”
#1. Lãnh đạo không chỉ là dẫn dắt: Hiện nay, kỹ năng lãnh đạo không chỉ dừng lại ở việc tiên phong trong công việc và dẫn dắt các đồng nghiệp khác. Một khảo sát gần đây của Trung tâm Lãnh đạo Sáng tạo (Center of Creative Leadership) cho biết rằng các kỹ năng giao tiếp, truyền cảm hứng, và xây dựng một môi trường an toàn về mặt tâm lý cho nhân viên là định hướng của các nhà lãnh đạo tương lai. Điều này sẽ đôi khi yêu cầu các bạn trẻ phải biết “lùi bước về sau” và tạo cơ hội để tất cả mọi người đều có thể đóng góp ý kiến của mình.
 |
Các bạn trẻ phải có những kiến thức nhất định về khoa học máy tính. |
#2. Làm việc hiệu quả với công nghệ: Nhiều công ty hiện nay đang chú trọng tìm kiếm những nhân sự có thể làm việc hiệu quả với các công nghệ mới. Điều này không chỉ yêu cầu các bạn trẻ phải có những kiến thức nhất định về khoa học máy tính, mà còn là những kỹ năng tư duy phản biện và sáng tạo để “ra lệnh” cho các trợ thủ này, cũng như phân tích và phát triển thêm dựa trên những kết quả của AI.
#3. Khi đàm phán không chỉ dành cho luật sư: Thời đại biến động hiện nay đòi hỏi các bạn trẻ phải có những kỹ năng giải quyết mâu thuẫn hiệu quả, không chỉ giữa các đồng nghiệp, giữa bản thân và cấp trên, mà đôi khi còn là mâu thuẫn giữa các thành viên trong công ty hay với công ty khác. Điều này đòi hỏi các bạn trẻ phải có những kiến thức nhất định về kỹ thuật đàm phán, hòa giải, và giải quyết vấn đề một cách rốt ráo.
Mời bạn đọc các bài viết về kỹ năng sống dành cho Gen Z trên báo Hoa Học Trò, phát hành ngày 1 và 15 hằng tháng tại nhà sách, sạp báo, bưu điện hoặc mua online qua Shopee.
 |
