"Kẻ giết người thầm lặng"
Anh N.V.T, 52 tuổi, được chẩn đoán tăng huyết áp cách đây hơn 2 năm. Sau một thời gian uống thuốc, huyết áp ổn định, anh thấy cơ thể khỏe mạnh nên tự ý ngưng điều trị. Vài tháng sau, anh nhập viện cấp cứu trong tình trạng đau ngực, khó thở, được xác định là bị nhồi máu cơ tim cấp. Bác sĩ nói nếu trễ hơn 15 phút, nguy cơ tử vong là rất cao.
Việc tự ý ngừng thuốc điều trị tăng huyết áp đang khiến hàng ngàn người bệnh rơi vào nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim hoặc suy thận mạn mà không hay biết. Đây là cảnh báo được TS.BS Giang Minh Nhật – Phó trưởng Khoa Hồi sức Tim mạch, Bệnh viện Nhân Dân Gia Định (TPHCM) sau nhiều năm chứng kiến các ca biến chứng nặng nề do người bệnh bỏ điều trị.
Ngày 2/8, chia sẻ với phóng viên trong khuôn khổ hội nghị khoa học thường niên của Bệnh viện Nhân Dân Gia Định, BS Minh Nhật cho biết, tại khoa Hồi sức Tim mạch, nhiều ca bệnh nhập viện cấp cứu trong tình trạng tai biến mạch máu não, phù phổi cấp, hoặc cơn đau thắt ngực dữ dội. Nguyên nhân bắt nguồn từ việc bệnh nhân... bỏ thuốc điều trị tăng huyết áp. Nhiều bệnh nhân còn trẻ, từng được chẩn đoán và kê toa thuốc rõ ràng nhưng vì chủ quan nghĩ rằng đã “hết bệnh” hoặc thấy huyết áp ổn định nên ngưng uống thuốc.
TS.BS Giang Minh Nhật cho biết: “Chúng tôi thường xuyên tiếp nhận những ca bệnh biến chứng nặng do không kiểm soát tốt huyết áp, mà phần lớn là do bỏ thuốc giữa chừng. Đây là tình trạng rất đáng báo động, không chỉ vì mức độ nguy hiểm mà còn bởi nó diễn ra âm thầm, dai dẳng”.
Theo bác sĩ Nhật, tăng huyết áp là một trong những bệnh lý mạn tính phổ biến nhất ở người trưởng thành nhưng lại thường bị đánh giá thấp vì không gây ra triệu chứng rõ ràng. Người bệnh vẫn có thể sinh hoạt, làm việc bình thường ngay cả khi huyết áp đang ở mức cao nguy hiểm. Điều này tạo cảm giác “bình thường” khiến bệnh nhân hoàn toàn không ý thức được sự hiện diện của bệnh và dễ dàng bỏ điều trị.
Sự chủ quan càng tăng cao khi bệnh nhân thấy các chỉ số huyết áp đã về mức bình thường sau vài tháng uống thuốc. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc bệnh đã khỏi. Trên thực tế, huyết áp giảm là nhờ thuốc đang có hiệu quả. Khi dừng thuốc đột ngột, chỉ sau vài tuần hoặc vài tháng, huyết áp sẽ tăng trở lại – thậm chí cao hơn mức cũ, đồng thời gây tổn thương âm thầm cho các cơ quan quan trọng như não, tim, thận, mạch máu.
Nguy hiểm hơn, đa số người bệnh không cảm nhận được sự thay đổi nào khi huyết áp tăng trở lại. Họ chỉ thực sự nhận ra vấn đề khi đối mặt với các biến chứng cấp như đột quỵ, nhồi máu cơ tim hoặc phù phổi cấp. Khi đó, việc điều trị sẽ trở nên phức tạp, chi phí cao và khả năng phục hồi hạn chế, đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc có bệnh nền đi kèm.
Bên cạnh đó, việc tự ý điều chỉnh thuốc, mượn toa từ người khác hoặc tự mua thuốc theo lời khuyên không chính thống cũng là nguyên nhân phổ biến gây hậu quả nặng nề. Mỗi bệnh nhân tăng huyết áp có cơ địa, mức độ tổn thương cơ quan và đáp ứng thuốc khác nhau. Việc điều trị cần được cá thể hóa và theo dõi sát bởi bác sĩ chuyên khoa.
Không ít bệnh nhân còn tin rằng chỉ cần thay đổi lối sống là đủ kiểm soát huyết áp mà không cần dùng thuốc. Tuy việc ăn nhạt, tập thể dục và giảm cân có vai trò quan trọng nhưng ở những người đã được chẩn đoán tăng huyết áp thực sự thì đây chỉ là biện pháp hỗ trợ – không thể thay thế thuốc. Ngừng thuốc đơn phương có thể làm mất toàn bộ hiệu quả kiểm soát huyết áp đã đạt được trước đó.
Ngày càng trẻ hóa
Một xu hướng đáng lo ngại khác là bệnh lý tăng huyết áp đang ngày càng trẻ hóa. Các bác sĩ đã ghi nhận nhiều trường hợp bệnh nhân mới 30–35 tuổi nhưng đã có tổn thương cơ quan đích, như dày thất trái, hẹp mạch vành hoặc microalbumin niệu – dấu hiệu suy thận sớm. Đây đều là hậu quả của tăng huyết áp không được điều trị kịp thời và đúng cách.
“Có bệnh nhân chỉ ngưng thuốc vài tháng, sau đó quay lại trong tình trạng đột quỵ, liệt nửa người, thậm chí phải thở máy. Lúc đó, người nhà mới hỏi: ‘Tại sao đang khỏe mạnh lại đột ngột như vậy?’. Thật ra, không có gì đột ngột cả – mọi tổn thương đã âm thầm diễn ra suốt nhiều tháng hoặc nhiều năm trước đó”, TS.BS Nhật chia sẻ.
Theo ông Nhật, để hạn chế các biến chứng đáng tiếc, người bệnh tăng huyết áp cần tuân thủ điều trị suốt đời, không tự ý thay đổi hoặc ngưng thuốc dù thấy khỏe. Việc tái khám định kỳ để điều chỉnh phác đồ là bắt buộc vì đáp ứng thuốc có thể thay đổi theo thời gian và tùy tình trạng bệnh lý đi kèm.
Đặc biệt, ngay cả người chưa được chẩn đoán tăng huyết áp cũng cần kiểm tra huyết áp định kỳ, nhất là những người trên 40 tuổi, có yếu tố nguy cơ như thừa cân, hút thuốc, tiền căn gia đình hoặc lối sống ít vận động. Phát hiện bệnh sớm, điều trị kịp thời và duy trì lối sống lành mạnh là cách duy nhất để tránh những biến chứng nặng nề do tăng huyết áp gây ra.
“Bỏ thuốc tăng huyết áp có thể không khiến bạn gặp chuyện gì hôm nay nhưng bạn đang đánh cược với 5 năm, 10 năm sau – lúc não bạn bị tổn thương, tim bị giãn và thận không còn khả năng lọc máu. Mỗi ngày bỏ thuốc là một bước tiến gần hơn tới những biến chứng không thể đảo ngược”, TS.BS Giang Minh Nhật cảnh báo.
