Khi di sản bước ra khỏi "tủ kính"
Thay vì giới hạn trong không gian tĩnh lặng của giảng đường hay các địa điểm lưu trữ truyền thống, khu vực Polygon Musik sáng nay náo nhiệt với tiếng thoi đưa, tiếng búa gõ của phường đậu bạc xen lẫn tiếng thảo luận sôi nổi. Đây là điểm nhấn của Heritage Day SIS 2025 - sự kiện kỷ niệm 20 năm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam (23/11/2005-23/11/2025) do Khoa Công nghiệp Văn hóa và Di sản, Trường KHLN&NT, ĐHQGHN (VNU-SIS) tổ chức.
Khác với các hội thảo tổ chức trong phòng họp truyền thống, Ban tổ chức quyết định đưa di sản ra "phố", đặt vào một tổ hợp sáng tạo trẻ trung. Tại đây, văn hóa truyền thống có cơ hội cọ xát trực tiếp với thị hiếu hiện đại. Tại đây, sinh viên không học qua sách vở mà học từ thực tế, chính sự va chạm trực tiếp với nguyên liệu, với kỹ thuật thủ công đã giúp người trẻ thấu hiểu sức nặng và sự tinh tế của nghề cổ truyền.
Giải mã di sản cùng những “Báu vật Di sản sống”
Điểm đắt giá tạo nên chiều sâu chuyên môn của sự kiện nằm ở chuỗi hoạt động kết nối chặt chẽ giữa "hiểu nghề" và "làm nghề". Tư duy này được khơi mở ngay từ phiên tọa đàm mang tên “Đối thoại cùng Di sản sống”. Dưới sự điều phối của ThS. Lê Quang Pháp (VNU-SIS) sự chia sẻ sâu sắc của các nghệ nhân, nhà nghiên cứu như nghệ nhân Tạ Thu Hương (nón làng Chuông), nghệ nhân Sầm Thị Tình (làng dệt truyền thống Hoa Tiến, Nghệ An) cùng PGS.TS Trần Thị An, tọa đàm đã gợi mở và đề cập tới vấn đề đầy trăn trở về “sức mạnh trong phát bảo tồn và phát huy di sản”. Cuộc đối thoại đã vượt ra khỏi những câu chuyện hoài niệm; đó là bài học về sự thích ứng, về cách giữ “lửa” nghề trước sóng gió thị trường. Chính những chia sẻ của nghệ nhân đã giúp sinh viên hiểu rằng: sức sống của di sản đến từ sức mạnh nội tại của chính di sản và cộng đồng di sản.
Từ nền tảng nhận thức đó, sinh viên VNU-SIS bước vào thử thách một cách tự tin tại 10 gian hàng triển lãm chủ đề “Chạm vào Di sản”. Tại 10 gian hàng triển lãm, người xem không nghe những bài thuyết minh học thuộc lòng, mà được tiếp cận các dự án cụ thể: Quản trị thương hiệu cho làng nghề, thiết kế bao bì hiện đại từ họa tiết cổ, hay xây dựng tour du lịch trải nghiệm nghề se chân chỉ Triều Khúc.
Các bạn trẻ đã chứng minh họ không đóng vai trò bảo tồn thụ động mà chủ động vận dụng kiến thức kinh tế, truyền thông và công nghệ để tìm đầu ra cho sản phẩm văn hóa. Bên cạnh đó, hình ảnh các nhóm sinh viên từ ĐH Văn hóa, ĐH Sư phạm Nghệ thuật TW và ĐH Thủ đô cùng trao đổi tấm thẻ “Heritage Card”, bàn luận về dự án là minh chứng rõ nét cho sự liên kết chặt chẽ của một cộng đồng tri thức trẻ.
Đối thoại thẳng thắn: Từ đam mê đến "cơm áo gạo tiền"
Không né tránh những vấn đề gai góc, chuỗi tọa đàm tại sự kiện đã chạm đúng mối quan tâm hàng đầu của giới trẻ: Cơ hội việc làm. Trong phiên đối thoại “Nghề Di sản: Cơ hội trong thời đại mới”, không khí hội trường nóng lên với những câu hỏi thực tế từ sinh viên dành cho các chuyên gia đến từ Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam (VICAS) hay Hanoi Grapevine.
Câu chuyện không còn dừng lại ở việc “yêu văn hóa”, mà là làm thế nào để sống khỏe và làm giàu từ văn hóa. Các diễn giả và sinh viên đã cùng nhau phân tích sâu bức tranh thị trường lao động, chỉ ra hàng loạt vị trí việc làm tiềm năng của ngành di sản hiện nay. Cơ hội không chỉ giới hạn trong các cơ quan nhà nước hay công tác nghiên cứu, mà trải rộng sang khu vực tư nhân và công nghiệp sáng tạo với các vị trí cụ thể như: quản trị dự án văn hóa, giám tuyển nghệ thuật, chuyên viên truyền thông và marketing cho di sản, thiết kế tour du lịch trải nghiệm, giáo dục di sản, hay khởi nghiệp kinh doanh dựa trên tài nguyên bản địa. Chính sự thẳng thắn này đã góp phần xóa bỏ định kiến về ngành học di sản là “viển vông” hay “khó xin việc”.
Tiềm năng từ những "người thừa kế" GenZ
Quan sát cách các bạn trẻ vây quanh nghệ nhân Tạ Thu Hương để học làm nón, hay chăm chú lắng nghe chia sẻ của các chuyên gia, có thể thấy Heritage Day SIS 2025 đã làm được nhiều hơn một sự kiện phong trào. Nó khơi dậy lòng tự trọng văn hóa và ý thức nghề nghiệp nghiêm túc trong mỗi sinh viên. Sự chăm chú lắng nghe, ánh mắt tò mò và thái độ cầu thị của những người trẻ có mặt tại Complex 01 là tín hiệu đáng mừng cho thấy di sản không hề bị lãng quên. Nó đang được tiếp nhận và chuyển hóa bằng một nguồn năng lượng mới.
Sự kiện khép lại nhưng mở ra niềm tin rằng di sản văn hóa Việt Nam đang được trao truyền cho một thế hệ mới - những người trẻ có tri thức, kỹ năng số và tình yêu di sản được cụ thể hóa bằng hành động. Đây cũng là minh chứng cho hướng đi đúng đắn của Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, ĐHQGHN (VNU-SIS) - đơn vị tiên phong đào tạo chuyên sâu về Di sản học ở cả 3 bậc: Cử nhân, Thạc sĩ và Tiến sĩ, hứa hẹn đưa Heritage Day trở thành chuỗi hoạt động thường niên uy tín trong tương lai.
(Ảnh: BTC)
