Đề cao đạo hiếu, tưởng nhớ tiền nhân
Lễ Vu lan trùng với ngày rằm tháng 7 xá tội vong nhân theo phong tục Á Đông. Theo quan niệm dân gian, tháng 7 âm lịch là tháng mà trời đất, âm dương có thể gặp gỡ nhau, nên từ xưa người Việt thường làm lễ cúng chúng sinh.
Lễ cúng chúng sinh là nghi thức tâm linh phổ biến ở Việt Nam. Đây được coi như tín ngưỡng phản ánh quan niệm về thế giới quan của người Việt từ xa xưa.
TS. Trần Hữu Sơn - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa dân gian ứng dụng - lý giải theo quan niệm khi con người chết đi, có những người trở về thế giới tổ tiên, sau đó được con cháu thờ cúng hằng năm.
"Tuy nhiên, cũng có những người gặp tai nạn mà qua đời, chết bất đắc kỳ tử, chết đường chết chợ, không được con cháu chăm sóc nên phải bơ vơ. Người Việt cổ quan niệm, tháng 7 là tháng mà trời đất, âm dương có thể gặp gỡ nhau, nên phải làm lễ cúng chúng sinh cho những linh hồn không có nơi nương tựa".
PGS.TS Phạm Ngọc Trung - nguyên Trưởng khoa Văn hóa và Phát triển (Học viện Báo chí và Tuyên truyền) - khẳng định sự hội tụ và kết tinh văn hóa trong thế giới tâm linh cho thấy các lớp văn hóa khác nhau như văn hóa đề cao đạo hiếu, văn hóa thờ Phật và hệ tín ngưỡng dân gian tôn thờ các vị thần linh, vong hồn đã khuất. Vượt lên trên những quan niệm đó là tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, lòng biết ơn với các bậc tiền nhân.
"Nghi lễ cúng rằm tháng 7 đa dạng, tùy theo đặc điểm từng địa phương. Đồ tế lễ có lễ chay, lễ mặn, hoa quả, được bày trong nhà và ngoài trời. Sau khi tế lễ, người ta rắc bỏng, múc cháo đặt ở chợ, sân đình, chùa và ngõ xóm cho các vong hồn thụ lộc", PGS.TS Phạm Ngọc Trung nói.
Tháng 7 âm lịch có nhiều kiêng kỵ như kiêng làm nhà, cưới hỏi, ký hợp đồng, mua bán nhà đất. Tuy nhiên theo chuyên gia, bỏ qua những lớp văn hóa tâm linh, việc kiêng kỵ còn cho thấy hiểu biết của người xưa về thiên nhiên trong buổi giao mùa, về mưa bão, lũ lụt và biến đổi thời tiết. Chính vì vậy, càng phải cẩn thận và tính toán kỹ khi làm việc lớn.
Thông bạch của Giáo hội Phật giáo Việt Nam
Trưởng lão Hòa thượng Thích Thiện Nhơn - Chủ tịch Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam (GHPGVN) đã ban hành thông bạch gửi đến các Ban, Viện T.Ư, Ban Trị sự GHPGVN các tỉnh, thành phố và tăng ni, Phật tử các chùa, cơ sở tự viện về đại lễ Vu lan báo hiếu.
Theo đó, lễ hội Vu lan từ lâu đã hòa quyện với triết lý, truyền thống văn hóa hiếu nghĩa, uống nước nhớ nguồn của dân tộc. Đây là thời gian để mỗi người thực hành và khắc sâu hạnh nguyện báo hiếu với cha mẹ, ông bà và những người thân yêu, đồng thời là dịp tưởng nhớ, tri ân tổ tiên, anh hùng dân tộc, anh hùng liệt sĩ, cửu huyền thất tổ của người Việt Nam.
Mùa Vu lan báo hiếu 2025 diễn ra đúng vào dịp Tết độc lập, cả nước trọng thể kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9. Giáo hội đề nghị tăng ni tích cực tham gia các hoạt động đền ơn đáp nghĩa, thăm và tặng quà đối tượng người có công với đất nước, mẹ Việt Nam anh hùng, các thương bệnh binh, gia đình liệt sĩ trên địa bàn.
Thông bạch cũng lưu ý trong khâu tổ chức đảm bảo trang nghiêm, tiết kiệm, không để xảy ra các hình thức dịch vụ và các nghi lễ không phù hợp với chính pháp, nghi lễ truyền thống.
