Loạt ca khúc phản cảm vẫn viral: giới trẻ đang bị 'đầu độc' thế nào trên nền tảng số?

Mới đây, Cục Nghệ thuật Biểu diễn và Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) đã có buổi làm việc, yêu cầu xử lý nghiêm tình trạng nghệ sĩ có bài hát lệch chuẩn, lời lẽ phản cảm trong những năm gần đây. Đây được coi là động thái kiên quyết của các cơ quan chức năng trước thực trạng nhiều sản phẩm âm nhạc có nội dung không lành mạnh, chứa ca từ gây tranh cãi đang tràn lan trên không gian mạng.

Trước đó, Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP. Hồ Chí Minh (Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy) cũng đã có Công văn số 69-CV/BTGDVTU gửi các cơ quan quản lý liên quan và báo chí. Công văn cũng nêu cụ thể một số bài hát không phù hợp như: ca sĩ J97 (Trịnh Trần Phương Tuấn) với ca khúc biểu diễn ngày 16/10/2025 và bài Chưa bao giờ; Pháo với bài Sự nghiệp chướng; Gducky với bài Miền mộng mị; Bray - Đạt G với Cao ốc 20; Hiếu Thứ Hai (Trần Minh Hiếu) với Trình...

Nhạc rap hay nhạc 'rác'?

Trên thực tế, những tác phẩm lệch chuẩn cùng ca từ dung tục, phản cảm đã len lỏi vào thị trường âm nhạc Việt từ rất lâu thông qua loại hình rap. Nhạc rap được xem là công cụ để các rapper bày tỏ quan điểm hay nói lên tiếng lòng của mình thông qua việc hát vang lời theo vần điệu. Đối với rap, ngôn từ được sử dụng phóng khoáng và không bị gò bó ở một giới hạn nào cả. Đặc biệt, rap diss hay còn được hiểu là bài rap để công kích, chế giễu một đối tượng cụ thể, bắt nguồn từ 'disrespect' (thiếu tôn trọng) và tạo ra những cuộc xích mích giữa các rapper thể hiện sự cạnh tranh và hạ bệ đối phương. Chính vì thế, trong các bài rap thường xuất hiện những từ ngữ hay vài câu chửi thề thô tục.

Năm 2021, Thích Ca Mâu Chí của nhóm rap Nhà Làm và Censored của Chị Cả là 2 bài rap từng bị lên án gay gắt bởi ngôn từ thô tục, nội dung nhạy cảm, không phù hợp với thuần phong mỹ tục của con người Việt Nam.

Cái tên Bình Gold cũng tạo ra những sản phẩm bị chỉ trích gay gắt như Bốc bát họ, Ông bà già tao lo hết, Trơn, Quan hệ rộng, Lái máy bay, Vết xe đổ... Dù lời lẽ tục tĩu, cổ xuý các tệ nạn và lối sống buông thả, lố lăng nhưng các sản phẩm của rapper này lại cực viral trên nền tảng mạng xã hội, đặc biệt là TikTok. Đáng buồn thay, đông đảo bạn trẻ trong đó có cả không ít KOL hay người nổi tiếng cũng tham gia vào việc 'tiếp tay' cho các đoạn nhạc lệch chuẩn ấy lan tràn trên mạng xã hội. Cho đến nay, các ca khúc ấy đã thu hút hàng trăm triệu lượt xem, nghe trên các nền tảng.

Khi Rap Việt hay King of Rap gây tiếng vang, những cái tên như BinZ, Andree, B Ray... được tung hô như bậc thầy của rap. Thế nhưng, chính những rapper này lại tạo ra các bản nhạc lệch chuẩn, như BinZ với Krazy, They Said, Thôi anh không chơi đâu, B Ray với Để ai cần, Andree với Krazy, Em iu, CLME, Kẹo... hay Big Daddy với Mẩy thật mẩy... Với tư cách là huấn luyện viên của nhiều bạn trẻ trong các sân chơi, cũng như có ảnh hưởng lớn trong cộng đồng rap nhưng họ lại thể hiện qua ca từ những tư tưởng lệch lạc, lối sống buông thả, tư duy coi thường phụ nữ và cổ vũ chuyện dùng chất cấm... Dù sau đó, BinZ và B Ray đã chủ động gỡ bỏ các sản phẩm gây tranh cãi của mình, tuy nhiên, chúng đã tác động không nhỏ đến cộng đồng và tạo ra không ít góc nhìn sai lệch cho khán giả, đặc biệt là khán giả trẻ. Cũng không quá khó hiểu, khi các học trò của họ như Pháo, GDucky, tlinh hay Hieuthuhai... cũng bị "điểm tên" khi có những tác phẩm lệch chuẩn.

Nhiều ý kiến cho rằng, rap bắt nguồn từ đường phố phương Tây nên câu từ cũng 'đời', trần trụi hơn so với các tác phẩm âm nhạc và việc ép khuôn khổ sẽ khó cho sự sáng tạo của các rapper. Tuy nhiên, không ít người lại bày tỏ quan điểm: 'Với một đất nước có bề dày văn hóa lịch sử như Việt Nam thì nhạc rap khi du nhập phải ‘nhập gia tùy tục’".

Rất nhiều nghệ sĩ như Justatee, Rhymastic, Đen... vẫn đang tạo hiệu ứng rộng khắp, dù chỉ sử dụng câu từ bình dị, gần gũi, không thô tục. Ca sĩ Bảo Kun từng chia sẻ: “Trước đây, mình đã từng gắn bó với rap một thời gian. Bản chất của dòng nhạc này là sự phóng khoáng và hiện đại nên đôi khi tác giả dùng những câu từ có phần thô tục, nhạy cảm. Thực tế, khi nói chuyện với một người nào đó thân thiết ở trong cuộc sống, chúng ta thường có xu hướng thoải mái, cởi mở, thậm chí là “trần trụi” trong cách giao tiếp. Nhưng khi các bạn đem sự “trần trụi” ấy vào trong tác phẩm của mình để gửi đến công chúng thì nó lại không phù hợp”.

Hay Slick cũng lên tiếng: “Bài hát và bài rap khác nhau ở chỗ, bài hát phụ thuộc vào giai điệu nhiều hơn. Còn với rap, nó không có một hạn chế nào cả, rap chỉ là đọc, như thơ trên nhạc. Tuy nhiên, cũng không thể tránh được việc khi cởi mở, thoải mái quá thì dễ sẽ xuất hiện tiêu cực... Cái này mình nghĩ, không chỉ có trong rap mà còn cả hát nữa”.

V-pop đâu phải cái chợ?

Đúng như Slick chia sẻ, nhiều sản phẩm âm nhạc của V-pop hiện nay đã bị dung tục hoá bằng những câu từ thô thiển. Mới đây, Jack- J97 (Phạm Đình Phương Tuấn) khiến khán giả phẫn nộ khi biểu diễn ca khúc chưa đặt tên có câu “Fan thường kêu anh vì họ Lào/ Lào gì cũng t**". Đây được cho là sự đáp trả của nam ca sĩ sinh năm 1997 với antifan sau những ồn ào anh gặp phải vừa qua. Tuy nhiên, câu từ thô thiển khiến cho nhiều người bức xúc, đồng thời hạ thấp giá trị của chính ca sĩ trình bày trong mắt công chúng.

Trước đó, Fever - bài hát của tlinh và Coldzy có ca từ liên tưởng chuyện quan hệ tình dục, với nhiều câu từ phản cảm, cũng vấp phải phản ứng dữ dội từ cộng đồng mạng. Ca khúc Ghệ iu dấu của em ơi của tlinh cũng bị đánh giá có lời lẽ sáo rỗng, hình ảnh phản cảm và bị gọi là "nhạc rác". Nhiều ca khúc như Sashimi (Chi Pu), Như cái lò (Huyền Sambi)... cũng tạo nên tranh cãi dữ dội về việc đưa ngôn ngữ nhục dục vào trong ca khúc một cách thô thiển, tục tĩu. Thậm chí, Chi Pu từng phải gỡ bỏ Black Hickey vì bị khán giả chỉ trích nặng nề về sự thô tục. Hay gần đây, Hải Đăng Doo cũng bị gọi tên với ca khúc Thế là chết rồi, kết hợp cùng Osad và Weeza, chứa những câu từ phản cảm.

Việc sử dụng các câu từ 18+ nhưng lại không có giới hạn độ tuổi xem khi đăng tải trên các nền tảng chia sẻ của nghệ sĩ, ca sĩ vô tình khiến khán giả nhỏ tuổi được tiếp cận với nội dung 'người lớn'. Điều đáng nói ở đây là, những đoạn ca khúc chứa những câu từ dung tục ấy lại được cắt sửa và tạo thành những 'hot trend' trên nền tảng mạng xã hội, được nhiều người hưởng ứng và nhân rộng. Những khán giả dễ dãi cũng đang khiến các bài hát vô bổ có cả triệu lượt xem, lọt top trending. Thậm chí, đôi khi có trường hợp bài hát càng nhảm, càng có ca từ gây sốc thì càng dễ được chú ý. Thực tế này khiến nhiều nhạc sĩ, ca sĩ cũng chạy theo xu hướng dung tục hóa, nhảm nhí hóa ca từ, khiến hai chữ "âm nhạc" trở nên xấu xí, kéo theo đó nhiều hệ quả khôn lường cho khán giả trẻ, khán giả nhỏ tuổi. Một bình luận trên mạng ngao ngán: "V-pop hay cái chợ đây, khi sản phẩm thì dễ dãi, tục tĩu còn nghệ sĩ, ca sĩ thì thiếu chuẩn mực?".

Chuyên gia văn hoá Ngô Hương Giang cho rằng: "Hiện tại, chúng ta chỉ có chế tài hình sự trong việc đưa thông tin sai sự thật, chứ chúng ta chưa có chế tài đủ mạnh để ngăn chặn hành vi phát ngôn thiếu chuẩn mực trên mạng xã hội. Đây chính là lỗ hổng để giới nghệ sĩ thời gian qua có nhiều sản phẩm chứa đựng ngôn ngữ dung tục, phản cảm, được sản xuất và phát sóng tự do trên mạng xã hội".

NSND Xuân Bắc - Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn khẳng định: "Một tác phẩm nghệ thuật phải đáp ứng chức năng thẩm mỹ, giáo dục, truyền tải giá trị nhân văn tích cực. Các biểu hiện phản cảm trong ca từ, trang phục, đi ngược thuần phong mỹ tục đều phải bị xử lý nghiêm khắc".