Ma trận gọi vốn đa cấp thời 4.0: Nhận diện những biến tướng mới

Thiếu tá Bùi Thế Ngọc - Phòng điều tra án Công nghệ cao, Cục Cảnh sát Hình sự, Bộ Công an

Nói về quy trình tiếp nhận đơn thư và xử lý của Bộ Công an khi người bị hại nhận thấy dấu hiệu bị lừa đảo và có đơn tố giác? Thiếu tá Bùi Thế Ngọc - Phòng điều tra án Công nghệ cao, Cục Cảnh sát Hình sự, Bộ Công an cho biết: Khi người dân có đơn, chúng tôi xử lý theo trình tự thủ tục trong Bộ luật Tố tụng Hình sự Bộ Công an đã quy định. Thực tế, việc giải quyết khiếu nại của người dân gặp rất nhiều khó khăn bởi họ nộp tiền thật, nhận lại tiền ảo, hoặc các sản phẩm không có thực.

Hơn nữa, các đối tượng đứng ra nhận tiền người dân để chuyển thành sản phẩm không có thực là người Việt Nam, song đứng sau là người nước ngoài. Khi họ nhận được tiền của bị hại sẽ mang về bên kia, hoặc chia lại phần trăm lợi nhuận cho một số đối tượng trưởng nhóm người Việt. Bên Hội bảo vệ người tiêu dùng có nói trách nhiệm chính thuộc về lực lượng công an, sức mạnh của Bộ Công an. Thực tế chúng tôi có quyền khởi tố để truy tố, xét xử. Thế nhưng, hầu hết người dân tham gia hình thức đa cấp huy động vốn tìm tới chúng tôi cũng đã là lúc họ không còn khả năng đòi được tiền. Do đó, người dân nếu không có kiến thức cơ bản thì coi như mất tiền. Ai biết dừng sớm thì mất ít tiền, không dừng sớm được thì mất nhiều. Do đó, bạn đọc cũng cần lấy thông tin từ buổi tọa đàm hôm nay để mở mang kiến thức. Thực tế, nhiều vụ việc chúng tôi phát hiện ra nhưng bị vướng một số quy định pháp luật như chế tài về kinh doanh trái phép. Trước đây, muốn kinh doanh là phải xin phép, nếu không xin phép là trái phép. Nhưng bây giờ chế tài đó bỏ đi, nên chúng tôi gặp nhiều khó khăn khi xử lý.

Ví dụ đầu tư tiền ảo, tiền điện tử, năm 2011 Bộ Công an đã khởi tố, truy tố xét xử thành công vụ mua bán tiền điện tử, sau đó chuyển sang FBI của Mỹ và họ đã đóng được đồng tiền đó. Tiền điện tử ở Việt Nam hiện chưa được công nhận, song một số nước lại nhận. Hoạt động này tiềm ẩn nhiều rủi ro. Bạn đọc và nhân dân theo dõi tọa đàm cần trang bị cho mình kiến thức nhất định để tránh bị lừa đảo.

Ngoài ra, có một thực tế người dân bị đa cấp lừa hầu hết chỉ có một số đồng lương hưu, chút ít tài sản dư thừa, không phải là cán bộ nhà nước, không có hiểu biết kiến thức nên mới bị lừa. Họ tham gia đa cấp, muốn có lợi nhuận thì phải huy động người thứ 2, thứ 3 tham gia, mà gần nhất dễ nhất lại là người thân quen của mình. Khi người thân quen bị lừa mà đối tượng chiếm đoạt bỏ trốn rồi thì xảy ra mâu thuẫn anh em, bạn bè, dòng họ, gia đình. Thực tế đến nay, hy vọng xử lý được triệt để đa cấp rất khó. Việc thu hồi tài sản trả lại cho người dân chắc chắn không thể nào thu hồi được đầy đủ. Do đó, người dân cần cảnh giác, lắng nghe các cảnh báo để tránh bị lừa.

Nhà báo Lê Minh Toản đặt vấn đề: Câu chuyện biến tướng đa cấp được các cơ quan báo chí và dư luận đặc biệt quan tâm trong những năm gần đây khi xuất hiện thêm ngày càng nhiều các mô hình đa cấp biến tướng mới với đủ loại mô hình gọi vốn, ủy thác đầu tư tài chính, đầu tư dự án theo mô hình sử dụng công nghệ cao hay đầu tư tỷ giá, đầu tư giá vàng, đầu tư mô hình góp vốn kinh doanh theo chuỗi … Cùng với sự hỗ trợ, tiếp sức của các kênh phát tán qua mạng xã hội như Viber, Zalo, Facebook, với vai trò cơ quan quản lý, các ông đánh giá thế nào về các mô hình đa cấp biến tướng mới hiện nay?

Ông Trịnh Anh Tuấn, Phó cục trưởng Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương)

Ông Trịnh Anh Tuấn, Phó cục trưởng Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương) cho biết: Tôi cũng xin cám ơn Ban Biên tập, cán bộ phóng viên ủa Báo Tiền Phong, trong suốt thời gian qua dài vừa qua đã có những tuyến bài được đầu tư công phu, dấn thân của phóng viên phán ánh rất sát những biến tướng của bán hàng đà cấp thời gian qua. Trong giai đoạn 2015-2016, bán hàng đa cấp rất diễn biến rất phức tạp. Đặc biệt đã có Cty Liên Kết Việt bị khởi tố, một loạt sự vụ vi phạm diễn ra sau đó. Sau những vụ việc trên, Bộ Công Thương đã chỉ đạo quyết liệt, trong đó tăng cường thanh kiểm tra, lập nhiều đoàn liên ngành để kiểm tra, xử lý.

Ngoài ra, theo chỉ đạo Chính phủ, đã hoàn thiện lại hệ thống pháp luật về quản lý bán hàng đa cấp, đặc biệt là ban hành Nghị định 40/2018 về quản lý hoạt động bán hàng theo phương thức đa cấp. Đến nay, nhiều DN đã bị xử phạt, thu hồi giấy phép. Từ năm 2015 đến nay, có 49 DN đã bị xử lý, thu hồi giấy chứng nhận, chấm dứt hoạt động. Hiện chỉ có 21 DN được cấp giấy chức nhận hoạt động trong lĩnh vực bán hàng đa cấp. Rất nhiều DN bị xử lý, đã chuyển cơ quan điều tra, như Cty Liên Kết Việt, Cty nhượng quyền Thăng Long… Với các DN có giấy chứng nhận bán hàng đa cấp, từng bước đi vào quy cũ.

Hiện số lượng người tham gia ban hàng đa cấp giảm nhiều, còn gần 645.000 người, giảm 42% năm 2019, và giảm 70% so với giai đoạn 2015-2016. Thực tế, hiện chỉ có khoảng 311.000 người thực chất tham gia bán hàng đa cấp, hưởng hoa hồng tiền thưởng, còn lại là người mua hàng tiêu dùng. Đến nay, số lượng DN được cấp chứng nhận bán hàng đa cấp đã giảm 1/3 so với năm 2015-2016.

Tuy nhiên, thời gian gần đây, hoạt động bán hàng đa cấp biến tướng rất phức tạp. Về hình thức, trước đây thông qua mua cổ phần, huy động vốn, mua phân quyền kinh doanh, nhưng hiện nay có nhiều hình thức khác, như đầu tư tài chính, tiền ảo, ngoại hối, dự án… Gần đây lại phát triển các sàn thương mại điện tử, khoá học online… Cách thức hoạt động, trước đây là thuê địa điểm, khách sạn kêu gọi người tham gia. Hiện với sự phát triển của mạng xã hội như Zalo, facebook…họ đã chuyển sang họp online. Thậm chí lập nhóm kín để hoạt động, rất khó phát hiện Hoạt động đa cấp biến tướng gây nguy cơ rất xấu cho xã hội. Việc xử lý ngoài lực lượng chức năng của Bộ Công Thương, cần có sự tham gia của các cơ quan chức năng khác, nhất là Bộ Công an.

Các vị khách mời tại buổi Tọa đàm trực tuyến do báo Tiền Phong tổ chức

Khách mời tham dự tọa đàm gồm có:

-  Ông Đào Xuân Tuấn - Phó Vụ Trưởng Vụ Quản lý Ngoại hối, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam

-   Ông Trịnh Anh Tuấn - Cục phó Cục Cạnh tranh và Bảo vệ Người tiêu dùng (Bộ Công Thương)

-   Thiếu tá Bùi Thế Ngọc, Phòng điều tra án công nghệ cao, Cục cảnh sát hình sự (Bộ Công An)

-   Ông  Vũ Văn Trung, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam

-    Bà Trương Thị Nhi – Chủ tịch Hiệp hội Bán hàng Đa cấp Việt Nam

-    Luật sư Đỗ Anh Tú – Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội