Hàng giả không còn là chuyện "xa xôi" với sinh viên
Trong số hơn 3.100 vụ vi phạm liên quan đến hàng giả, gian lận thương mại thì hơn một nửa trong số đó liên quan đến hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, nghĩa là hàng giả, hàng nhái không còn gói gọn trong “hàng trôi nổi”, mà đang đánh thẳng vào các sản phẩm có thương hiệu, quen thuộc với người tiêu dùng.
Sinh viên, lực lượng tiêu dùng trẻ, năng động và thường xuyên mua sắm online, lại đang trở thành nhóm nạn nhân tiêu biểu. Bùi Huỳnh Như (21 tuổi, ngành Marketing, trường ĐH Công nghệ TP. HCM) chia sẻ: “Mình từng mua kẹo rau củ Kera sau khi thấy quảng cáo rầm rộ từ các nghệ sĩ nổi tiếng trên mạng xã hội. Thấy nhiều người review tốt, mình tin tưởng đặt mua. Nhưng sau đó mình mới biết, thông điệp quảng bá “một viên kẹo bằng đĩa rau” hoàn toàn là sai sự thật. Mình vô cùng thất vọng vì bị lừa dối”.
 |
| Đồng hồ nhái hàng "hiệu" bị thu giữ tại Saigon Square (TP. HCM). (Ảnh: Uyên Phương) |
Không riêng Huỳnh Như, rất nhiều sinh viên từng ít nhất một lần "trải nghiệm hàng giả", từ mỹ phẩm, đồ ăn vặt, thuốc giảm cân cho đến giày dép, quần áo. Điều đáng lo là đa số chỉ phát hiện sau khi đã sử dụng, hoặc khi sản phẩm gây ra những hậu quả.
“Biết là giả, nhưng vẫn mua”
Không ít sinh viên thừa nhận, dù biết sản phẩm không phải hàng chính hãng, nhưng vì giá rẻ và mẫu mã tương đối giống, họ vẫn chấp nhận mua. Với thu nhập còn hạn chế, đây được xem là lựa chọn tạm thời phù hợp với túi tiền.
Câu nói ấy phản ánh phần nào thực tế, một bộ phận bạn trẻ vẫn đang chọn cách “sống chung với hàng giả”, xem đó là giải pháp tạm thời, vì chưa có điều kiện tài chính để mua đồ chính hãng. Có bạn còn cho rằng, “xài vài lần rồi bỏ cũng không sao”, hoặc “miễn giống là được”.
 |
| Hàng hiệu nhái, giả được bày bán công khai tại nhiều "thiên đường mua sắm" ở TP. HCM. Tiểu thương cũng nói thẳng là hàng "99%" hoặc "fake loại 1", khách thích thì mua. (Ảnh: Uyên Phương) |
Hoặc có những trường hợp, bạn trẻ mua hàng giả nhiều đến mức quen mắt, đến khi vô tình xem báo đài mới giật mình nhận ra, hóa ra bấy lâu nay mình toàn dùng hàng nhái. Đó là câu chuyện của Trần Trần Thị Tấn Thảo (19 tuổi, Q. 4, TP. HCM). Cô kể lại trải nghiệm bản thân, khi vô tình trở thành nạn nhân của hàng giả: “Mình thường ghé một cửa hàng gần nhà mua nước ngọt. Vài ngày sau, mình thấy trên mạng lan truyền thông tin "bóc phốt" loạt chai nước ngọt giả đang trôi nổi trên thị trường và trong đó có thương hiệu nước ngọt mình thường uống”.
Từ người bị động đến người tiêu dùng có trách nhiệm
Sau những cú "vấp ngã", nhiều sinh viên đang dần thay đổi thói quen mua sắm. Thay vì “rẻ là mua”, các bạn bắt đầu quan tâm đến nguồn gốc sản phẩm, tìm đến các kênh mua hàng uy tín. Theo quan điểm của Huỳnh Như, mua đồ rẻ có thể tiết kiệm vài chục nghìn đồng, nhưng thứ bạn trẻ trả giá chính là sức khỏe. “Mua rẻ không sai, nhưng mua hàng không rõ nguồn gốc là đang tự hại mình, và cũng đang gián tiếp tiếp tay cho hàng giả tồn tại”, Huỳnh Như bày tỏ.
Một số trường đại học cũng bắt đầu tổ chức các buổi workshop về nhận diện hàng giả, trang bị kỹ năng tiêu dùng thông minh cho sinh viên. Đồng thời, sự lên tiếng của các KOL/KOC có trách nhiệm như Lại Tú Chinh (24 tuổi, Q. 10, TP. HCM), người chuyên review ẩm thực trên TikTok, cũng góp phần phản ánh rõ nhận thức và thái độ của giới trẻ trước vấn nạn này: “Là người ảnh hưởng, mình thấy có trách nhiệm phải cảnh báo khi thấy sản phẩm không đúng sự thật. Im lặng đồng nghĩa với tiếp tay”, Tú Chinh bày tỏ.
Thấu hiểu những bối rối mà sinh viên đang đối mặt giữa "ma trận" hàng giả trên thị trường, với vai trò là một luật sư mong muốn bảo vệ người tiêu dùng, Luật sư Duy Anh (Hãng luật A+) nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao ý thức và trách nhiệm cá nhân trong công cuộc phòng chống hàng giả, đồng thời cảnh tỉnh về những hậu quả pháp lý nghiêm khắc nếu sinh viên tham gia tiêu thụ hoặc tiếp tay cho hàng giả.
 |
Lực lượng Quản lý Thị trường TP. HCM kiểm tra thu giữ nhiều loại mỹ phẩm không có nguồn gốc, nhãn mác. (Ảnh: Uyên Phương) |
Theo Luật sư Duy Anh, để tự bảo vệ mình và góp phần vào một thị trường minh bạch, mỗi sinh viên cần hình thành thói quen tiêu dùng có trách nhiệm. Điều này bắt đầu từ những hành động cụ thể: Luôn yêu cầu hóa đơn hoặc chứng từ xuất xứ rõ ràng; chủ động tra cứu mã QR, tem chống giả thông qua cổng thông tin chính thức của nhà sản xuất hoặc sử dụng các ứng dụng truy xuất nguồn gốc (traceability) được Bộ Công Thương khuyến nghị. Đặc biệt, tuyệt đối không "review" hay chia sẻ liên kết mua hàng khi chưa kiểm chứng độ xác thực của sản phẩm.
Khi phát hiện sản phẩm nghi vấn, đừng ngần ngại thực hiện quyền và trách nhiệm công dân của mình. Sinh viên có thể ngay lập tức gửi phản ánh qua đường dây nóng 1900 888 655 của Tổng cục Quản lý thị trường hoặc sử dụng ứng dụng "Quản lý thị trường". Việc chủ động thu thập bằng chứng (ảnh, hóa đơn điện tử, đường link) không chỉ giúp bạn tự bảo vệ mà còn cung cấp thông tin quý giá, hỗ trợ cơ quan chức năng truy vết và xử lý triệt để đường dây hàng giả.
Sinh viên cần nhận thức rõ rằng, việc tham gia hoạt động liên quan đến hàng giả, dù ở cấp độ tiêu dùng hay quảng bá, đều có thể dẫn đến những hậu quả pháp lý nặng nề.
Không dừng lại ở các chế tài hành chính, trường hợp vi phạm nghiêm trọng, các cá nhân, tổ chức có hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo các Điều 192, 193, 194 và 195 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017). Tùy thuộc vào chủng loại, giá trị, lợi nhuận thu được hoặc thiệt hại cho người khác bị gây ra từ việc sản xuất, buôn bán hàng giả, cá nhân, tổ chức vi phạm có thể đối mặt với mức hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình.
Đối với những người hành nghề KOL/KOC, Streamer hay Affiliate, sinh viên lưu ý hành vi quảng cáo sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn về chất lượng, công dụng, nguồn gốc hàng hóa có thể bị xử phạt lên đến 80 triệu đồng (đối với cá nhân vi phạm) theo khoản 5, Điều 34, Nghị định 38/2021/NĐ-CP, trường hợp vi phạm nghiêm trọng thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Chi cục Quản lý Thị trường TP. HCM khuyến cáo người tiêu dùng nên cẩn trọng khi mua sắm, nhất là trên mạng xã hội và tại các điểm mua sắm không có hóa đơn, chứng từ. Các sản phẩm giá rẻ bất thường, nhãn hiệu nổi tiếng nhưng không có tem nhãn hợp lệ cần được kiểm tra kỹ hoặc tránh mua để không tiếp tay cho hành vi buôn bán hàng giả.
