Không tìm nổi hiện tượng mới
Phát biểu đề dẫn, nhà văn Nguyễn Bình Phương - Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam - gợi mở một số chủ đề.
“Nghệ sĩ nói chung và nhà thơ nói riêng không chỉ có trách nhiệm với chất lượng của những sản phẩm nghệ thuật của mình, mà còn có trách nhiệm với các vấn đề mình đặt ra trong sản phẩm. Quan trọng nhất, thơ chắp cánh cho những vẻ đẹp của cuộc sống, của con người thành những lý tưởng cao đẹp. Khi có lý tưởng, con người sẽ có khát vọng chinh phục những chân trời mới”, nhà văn Nguyễn Bình Phương phát biểu.
 | |
|
Nhiều vấn đề về sứ mệnh của thơ ca trong thời đại mới đã được các nhà thơ đề cập. Trong tham luận Để thi ca trở về giá trị đích thực vốn có của nó, nhà thơ Đặng Huy Giang nhận xét: “Thơ của ta hiện nay có diện nhưng không có đỉnh. Tìm ra được một gương mặt mới, một hiện tượng thơ mới, bây giờ thật là khó”.
 |
| Nhà thơ Đặng Huy Giang trình bày tham luận tại Hội thảo Trách nhiệm và khát vọng của nhà thơ. |
Ông cho rằng giá trị đích thực của thơ là có tư tưởng, giản dị mà sâu sắc, giản dị mà khó làm, làm khác thường những điều bình thường.
PGS.TS Nguyễn Đăng Điệp - Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình Hội Nhà văn Việt Nam - khẳng định: “Với nền thơ rộng nhưng đỉnh thì yếu, bội thực thơ vì thơ bình thường nhiều quá, dông dài nhiều quá, nói những chuyện không thiết thực với con người, vậy nên thơ đương đại cần nhất là sự tinh chất. Càng nhiều tiếng nói, nhiều cá tính, tìm tòi, nhiều ngả đường càng nhiều cơ hội để có tác phẩm đỉnh cao. Quyền năng sáng tạo gắn liền với trách nhiệm và khát vọng, đi đến tận cùng để biểu đạt những gì sâu thẳm nhất”.
Văn nghệ sĩ phải giúp người ta biết sợ
Bàn về trách nhiệm và khát vọng của nhà thơ hiện nay, nhà thơ Vũ Quần Phương cho biết hai khái niệm “trách nhiệm” và “khát vọng” là như nhau về định tính, nhưng về định lượng có sự khác nhau.
“Vào cuối năm 1949, ở chiến khu Việt Bắc có cuộc nhận xét thơ của nhà thơ Nguyễn Đình Thi, có sự góp mặt những nhà văn, nhà thơ hàng đầu trong giới sáng tác. Thơ Nguyễn Đình Thi bị chê là khó hiểu, không tiếp nhận được. Công chúng thơ lúc đó chủ yếu là bà con nông dân, công nhân và bộ đội. Đây là những ý kiến thiết thực, phản ánh một yêu cầu của bạn đọc cũng là một trách nhiệm lớn của người cầm bút. Nguyễn Đình Thi tiếp thu các ý kiến góp ý", nhà thơ Vũ Quần Phương nêu.
 |
| Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam - và nhà thơ Bruce Weigl - một nhà thơ đương đại có tầm ảnh hưởng lớn ở Mỹ. |
Nguyễn Đình Thi đã chứng minh được sự thay đổi của mình qua các tác phẩm như truyện thơ Mẹ con đồng chí Chanh, trường ca Bài thơ Hắc Hải hay bài thơ nổi tiếng Đất nước…
"Theo tôi đây chính là phần ông thực thi trách nhiệm nhà văn trước đòi hỏi của cuộc đời. Và qua đó, ông cũng đã thực hiện khát vọng cách tân thơ của mình”, nhà thơ Vũ Quần Phương nhận định.
 |
| Nhà thơ Vũ Quần Phương nhắc lại trường hợp của Nguyễn Đình Thi. |
Trong tham luận “Nghĩ về trách nhiệm của nhà thơ hôm nay”, nhà thơ Nguyễn Kiến Thọ chia sẻ trách nhiệm lớn nhất của một nhà thơ, một văn nghệ sĩ bây giờ là phải giúp cho con người ta biết sợ hãi những cái mà chúng ta tưởng như là bền vững trăm năm nghìn năm. Đó là tâm thức của con người cộng đồng, con người của làng xã, con người của gia đình chứ không phải là con người cá nhân, con người cá nhân độc lập với một tư cách độc lập.
"Chỉ khi nào mà con người cá nhân được khơi dậy, được sống dậy thì con người ta mới có thể cất lên tiếng nói, mới có thể có đóng góp gì thật là riêng biệt để thúc đẩy sự tiến bộ, còn nếu không thì làm thơ hay viết văn cũng chỉ là lao động chân tay", nhà thơ Nguyễn Kiến Thọ nêu quan điểm.
 |
| Nhà thơ Nguyễn Thị Hồng Ngát (trái) và nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn (phải) góp mặt tại hội thảo bàn về trách nhiệm của nhà thơ. |
PGS.TS Nguyễn Đăng Điệp nhấn mạnh các tham luận tập trung lý giải và luận bàn xoay quanh chủ đề trách nhiệm, khát vọng của nhà thơ. Đây là chủ đề thiết thực với đời sống xã hội, tạo nên suy tưởng của nhà thơ về thời đại đang sống để có tác phẩm hay, vì “đơn vị đo kích thước của nhà thơ là chữ của chính nhà thơ đó”.
