Tâm lý ham rẻ tiếp tay vấn nạn mỹ phẩm giả tràn lan

- Đại tá, Nhà báo Trần Trọng Dũng - Phó chủ tịch Hội nhà báo VN

- Ông Nguyễn Hải Nam - Phó Chánh Văn phòng Trung ương MTTQVN

- TS Tạ Mạnh Hùng - Cục Phó Cục Quản lý Dược

- PGS-TS Trần Việt Hùng - Viện trưởng Viện kiểm nghiệm thuốc TPHCM

- Thạc sĩ Trần Thuý Trâm Quyên - Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Quốc tế

Hồng Bàng

- Ông Nguyễn Thành Nam - Phó Cục trưởng Cục Quản Lý và Phát triển thị trường trong nước - Bộ Công Thương

- Bà Lê Thị Hà - Trưởng Phòng Quản lý Hoạt động thương mại điện tử - Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số - Bộ Công Thương

- TS Nguyễn Ngọc Anh - Trưởng phòng Quản lý mỹ phẩm - Cục Quản lý Dược- Bô Y tế

- Ca sĩ Nhật Kim Anh, đại diện Công ty Cổ phần Laura Sunshine

Phát biểu tại hội thảo sáng 25/8, Tổng Biên tập báo Tiền Phong Phùng Công Sưởng gửi lời chào trân trọng và cảm ơn sự có mặt của các cơ quan quản lý, chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp và cơ quan truyền thông.

Ông nhấn mạnh sự tham dự đông đủ của khách mời cho thấy sự quan tâm đặc biệt của toàn xã hội đối với lĩnh vực mỹ phẩm, ngành vừa gắn bó mật thiết với đời sống hàng ngày, vừa tác động sâu rộng đến sức khỏe cộng đồng và uy tín thương hiệu quốc gia.

Tổng Biên tập báo Tiền Phong nhận định thị trường mỹ phẩm Việt Nam những năm gần đây phát triển mạnh mẽ, được xem là năng động nhất trong khu vực ASEAN với sự tham gia của khoảng 137.000 doanh nghiệp. “Báo cáo tổng quan ngành Làm đẹp năm 2023 trên 5 sàn thương mại điện tử ở Việt Nam cho thấy, tổng doanh thu toàn ngành đạt 37,7 nghìn tỷ đồng với 341 triệu sản phẩm, tăng trưởng trên 50% so với năm 2022", ông nêu.

Từ góc độ dân số, Việt Nam hiện đang trong thời kỳ dân số vàng, nữ giới chiếm 50,1% trong hơn 100 triệu dân. Dự báo quy mô thị trường mỹ phẩm sẽ đạt gần 600 triệu USD vào năm 2025, trong đó thương mại điện tử chiếm 20,2% và tăng lên 24% vào năm 2027.

“Tỷ lệ phụ nữ sử dụng sản phẩm làm đẹp đã tăng từ 76% lên 86% trong giai đoạn 2018-2024, cho thấy hấp lực mà ngành làm đẹp đang mang lại”, ông nhấn mạnh.

Bên cạnh sự tăng trưởng, nhà báo Phùng Công Sưởng thẳng thắn chỉ ra thực trạng nhức nhối của thị trường: Mỹ phẩm giả, nhái, kém chất lượng tràn lan, sản phẩm không rõ nguồn gốc xuất hiện công khai trên các sàn thương mại điện tử. Nhiều bệnh viện tiếp nhận hàng trăm bệnh nhân dị ứng, biến chứng do mỹ phẩm không an toàn.

“Tất cả điều này đang làm xói mòn niềm tin của người tiêu dùng, gây thiệt hại nặng nề cho doanh nghiệp chân chính và đặt ra thách thức lớn cho cơ quan quản lý”, ông nói thêm.

Ông Phùng Công Sưởng khẳng định hội thảo được tổ chức với mong muốn nhìn thẳng vào thực trạng, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn và đưa ra giải pháp để minh bạch thị trường mỹ phẩm.

“Minh bạch không chỉ là chìa khóa để bảo vệ người tiêu dùng, mà còn là bệ phóng để doanh nghiệp phát triển bền vững”, Tổng biên tập Báo Tiền Phong nhấn mạnh.

Ông cho biết tại hội thảo, các đại biểu sẽ tập trung thảo luận những chủ đề then chốt như kiểm soát nguồn gốc và chất lượng mỹ phẩm trên sàn thương mại điện tử, cơ chế công bố - sản xuất - đảm bảo chất lượng, cùng với kinh nghiệm từ chính các doanh nghiệp đang trực tiếp đối mặt với “cơn bão” hàng giả, hàng nhái.

Bày tỏ niềm tin vào kết quả của sự kiện, ông nhấn mạnh: “Tôi tin rằng với sự tham gia trách nhiệm và tâm huyết của quý đại biểu, quý nhà quản lý và chuyên gia, hội thảo sẽ đưa ra những kiến nghị có giá trị gửi tới cơ quan chức năng, góp phần hoàn thiện hành lang pháp lý, tăng cường hậu kiểm, khuyến khích đổi mới công nghệ và quan trọng hơn hết là khôi phục niềm tin của người tiêu dùng”.

Kết thúc phát biểu, ông Phùng Công Sưởng gửi lời cảm ơn sự có mặt và đóng góp của các đại biểu, chuyên gia, doanh nghiệp, đồng thời chúc hội thảo thành công tốt đẹp.

Phát biểu tại hội thảo Mỹ phẩm: Từ công bố, sản xuất đến bảo đảm chất lượng, TS. Tạ Mạnh Hùng - Cục Phó Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế - cho biết những năm gần đây, ngành mỹ phẩm Việt Nam đang tăng trưởng nhanh chóng, với quy mô thị trường đạt khoảng 2,3-2,5 tỷ USD (tính đến năm 2024) và tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm từ 10-15%.

Thị trường tập trung ở các đô thị lớn như Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng, đồng thời cũng đang mở rộng sang nông thôn, đồng bằng và miền núi. Tuy nhiên, phần lớn mỹ phẩm tiêu thụ tại Việt Nam vẫn phụ thuộc vào nhập khẩu, chiếm khoảng 80-90%, đến từ Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan, Trung Quốc và châu Âu, trong khi sản phẩm trong nước còn hạn chế về công nghệ, nghiên cứu và thương hiệu.

Sự phát triển này đã thúc đẩy nhiều lĩnh vực như bán lẻ, sản xuất, quảng cáo, logistics, tạo công ăn việc làm cho hàng trăm nghìn lao động, từ sản xuất, marketing đến dịch vụ chăm sóc sắc đẹp và thẩm mỹ. Tuy nhiên, tỷ lệ sản xuất nội địa còn thấp, phần lớn mới dừng ở gia công đơn giản. Trong bức tranh đó, sự nở rộ của mỹ phẩm handmade, mỹ phẩm nhà làm đặt ra nhiều thách thức cho quản lý chất lượng.

Ông phân tích nhiều cơ sở sản xuất nhỏ lẻ chưa chú trọng kiểm soát chất lượng, chưa tuân thủ đúng nguyên tắc Thực hành tốt sản xuất mỹ phẩm, thậm chí chưa đáp ứng các quy định về công bố sản phẩm, quảng cáo, ghi nhãn.

“Số lượng tiêu thụ lớn, lợi nhuận cao khiến mỹ phẩm trở thành mục tiêu làm nhái, làm giả của các đối tượng phi pháp. Bên cạnh đó, tình trạng sản xuất, kinh doanh mỹ phẩm tự chế (handmade), mỹ phẩm nhà làm (homemade) có xu hướng nở rộ trong những năm gần đây, làm tăng thách thức trong việc kiểm soát các mỹ phẩm này khi mà người tiêu dùng chưa thực sự nhận thức đúng đắn về các tác hại của mỹ phẩm được sản xuất không đúng quy định, chưa được cấp phép, không có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng”, ông Hùng nói.

Vừa qua, tại nhiều địa phương, lực lượng chức năng liên tiếp phát hiện và xử lý nhiều trường hợp làm giả, làm nhái mỹ phẩm cao cấp. Trong tháng cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ từ ngày 15/5-15/6/2025, có nhiều vụ việc bị triệt phá.

Mặc dù người tiêu dùng biết rõ rằng mỹ phẩm không rõ nguồn gốc có thể gây hậu quả khôn lường, nhưng vẫn nhiều người chấp nhận mua vì tâm lý ham rẻ. Ông cho rằng: “Chính tâm lý này cũng là một trong những hành vi tiếp tay cho vấn nạn mỹ phẩm giả tràn lan”.

Tiếp nối tham luận, TS. Tạ Mạnh Hùng nhấn mạnh thời gian qua thị trường xuất hiện nhiều loại mỹ phẩm kém chất lượng, gần đây có dầu gội đầu có chất diệt côn trùng, mỹ phẩm giới thiệu như thuốc chữa bệnh, kem chống nắng không đúng chỉ số.

Đánh giá về tác động của ngành, TS. Tạ Mạnh Hùng cho rằng mỹ phẩm tuy còn nhỏ nhưng đóng góp tích cực vào nhiều lĩnh vực kinh tế. Tuy nhiên, đây là ngành gắn liền trực tiếp với sức khỏe cộng đồng nên yêu cầu đặt ra là phải quản lý hiệu quả và chặt chẽ.

Ông nhấn mạnh trong thời gian tới, công tác quản lý tập trung vào bốn nhóm giải pháp chính. Thứ nhất, tăng cường quản lý và hậu kiểm. Theo ông, cần xây dựng hệ thống hậu kiểm hiệu quả hơn, định kỳ kiểm tra sản phẩm trên thị trường, nâng cao chế tài xử phạt đối với hành vi vi phạm trong công bố, quảng cáo, sản xuất mỹ phẩm, đồng thời thiết lập cơ sở dữ liệu truy xuất nguồn gốc minh bạch, dễ dàng tra cứu.

Thứ hai là hỗ trợ phát triển mỹ phẩm sản xuất trong nước. Cục Quản lý Dược định hướng thúc đẩy các doanh nghiệp nghiên cứu phát triển sản phẩm (R&D), đầu tư công nghệ sản xuất, bao bì, tiêu chuẩn hóa chất lượng. Ông cho rằng cần xây dựng thương hiệu mỹ phẩm Việt gắn với giá trị tự nhiên, thảo dược và nguyên liệu bản địa, đồng thời tạo điều kiện về vốn, xúc tiến thương mại, tiếp cận thị trường quốc tế.

Thứ ba là nâng cao nhận thức người tiêu dùng. "Cần tổ chức các chiến dịch truyền thông về mỹ phẩm an toàn, hướng dẫn cách chọn lựa sản phẩm uy tín, khuyến khích người tiêu dùng sử dụng công cụ kiểm tra thông tin công bố trên website của Cục Quản lý Dược”, ông nhấn mạnh.

Thứ tư là tăng cường phối hợp liên ngành và quốc tế. Các cơ quan chức năng như Y tế, Công Thương, Hải quan, Quản lý thị trường, Công an sẽ phối hợp chặt chẽ hơn trong quản lý mỹ phẩm. Ngoài ra, Việt Nam tiếp tục học hỏi kinh nghiệm quản lý từ các nước ASEAN và quốc tế để áp dụng phù hợp.

"Bộ Y tế đang xây dựng Nghị định quy định về quản lý mỹ phẩm, trên cơ sở tuân thủ Hiệp định hòa hợp mỹ phẩm ASEAN, đồng thời tham khảo kinh nghiệm từ các quốc gia khác. Nghị định này sẽ cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho doanh nghiệp hoạt động nhưng vẫn bảo đảm cơ chế kiểm soát chặt chẽ. Dự thảo sẽ được hoàn thiện và trình Chính phủ trong tháng 9/2025", TS. Tạ Mạnh Hùng báo cáo tại tham luận.

Cuối phần tham luận, ông nhấn mạnh phát triển là tất yếu, nhưng phải đi kèm chất lượng và đổi mới bền vững: "Phải quản lý một cách có hiệu quả và chặt chẽ. Tôi tin rằng, với sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan chức năng và sự đồng hành trách nhiệm từ phía doanh nghiệp, công tác quản lý mỹ phẩm trong thời gian tới sẽ ngày càng minh bạch, hiệu quả và phù hợp với xu thế phát triển của thị trường".

Trình bày tham luận tại hội thảo, bà Lê Thị Hà - Trưởng Phòng Quản lý Hoạt động thương mại điện tử - Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số - Bộ Công Thương - cho biết thương mại điện tử (TMĐT) đang ngày càng trở thành phương thức mua sắm phổ biến, trong đó mỹ phẩm là nhóm sản phẩm dẫn đầu về doanh thu và tần suất giao dịch.

Theo khảo sát của Bộ Công Thương, TMĐT duy trì tốc độ tăng trưởng 18-25% mỗi năm. Năm 2024, quy mô thị trường đạt trên 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2023, chiếm khoảng 9% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước. Trong đó, nhóm mỹ phẩm và sản phẩm làm đẹp ước tính chiếm trên 20% tổng doanh thu bán lẻ trực tuyến. Tỷ lệ người tiêu dùng mua mỹ phẩm qua nền tảng TMĐT tại Việt Nam vượt 60%, đặc biệt phổ biến trên Shopee, TikTok Shop và mạng xã hội như Facebook.

Dù vậy, hoạt động kinh doanh mỹ phẩm online còn tồn tại nhiều rủi ro: hàng giả, hàng nhái, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ, thậm chí những hành vi vi phạm tinh vi như nhái thương hiệu, bán hàng chưa công bố, quảng cáo sai công dụng hoặc lợi dụng hình thức livestream để tiêu thụ sản phẩm kém chất lượng.

Theo bà Hà, hiện nay trách nhiệm kiểm tra nguồn gốc mỹ phẩm chủ yếu đặt lên người bán, trong khi nền tảng TMĐT chỉ yêu cầu giấy tờ pháp lý như phiếu công bố sản phẩm nhưng chưa có công cụ đối chiếu dữ liệu với cơ quan quản lý. Điều này khiến hàng giả dễ dàng lọt qua.

Quy định hiện hành (Nghị định 93/2016) mới tập trung vào khâu sản xuất, chưa có điều khoản cụ thể với hoạt động kinh doanh mỹ phẩm trên môi trường số. Người bán có thể chỉnh sửa phiếu công bố để hợp thức hóa hàng giả, trong khi chế tài xử phạt theo Nghị định 98/2020 chưa bao quát được các mô hình mới như livestream, tiếp thị liên kết hay người bán xuyên biên giới.

Ngoài ra, hạ tầng dữ liệu quản lý mỹ phẩm còn phân tán, thiếu sự kết nối giữa các cơ quan như quản lý thị trường, hải quan, thuế… Trong khi đó, bán hàng qua mạng xã hội và xuyên biên giới ngày càng phổ biến nhưng chưa có cơ chế kiểm soát hiệu quả, nhất là khi người bán không có pháp nhân tại Việt Nam.

Đại diện Phòng Quản lý Hoạt động thương mại điện tử - Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số - Bộ Công Thương nhận định để khắc phục, cơ quan quản lý Nhà nước đang hoàn thiện hành lang pháp lý quản lý mỹ phẩm trên môi trường số. Trước hết, làm rõ trách nhiệm người bán trong việc công khai phiếu công bố, thông tin nhập khẩu, phân phối, đồng thời chủ sàn phải áp dụng giải pháp kỹ thuật, cơ chế cảnh báo với sản phẩm vi phạm. Song song đó, cần tăng cường ứng dụng công nghệ, xây dựng cơ sở dữ liệu đồng bộ để kiểm chứng thông tin sản phẩm, gắn truy xuất nguồn gốc với dữ liệu cơ quan quản lý và công khai trên Cổng thông tin một cửa quốc gia.

Đặc biệt, Luật Thương mại điện tử cần sửa đổi theo hướng quy định cụ thể về xác thực danh tính người bán, trách nhiệm của mạng xã hội có hoạt động thương mại, cùng chế tài xử phạt nghiêm khắc đối với hành vi quảng bá, livestream bán mỹ phẩm giả, sai sự thật. Cơ chế quản lý cũng nên phân cấp cho địa phương, gắn với nâng cao năng lực hậu kiểm và chia sẻ dữ liệu dùng chung.

“Việc sửa đổi, bổ sung Luật Thương mại điện tử, phân cấp quản lý về địa phương theo Nghị định 146/2025 và Thông tư 38/2025, cùng với ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc, sẽ mở ra cơ hội hình thành một cơ chế kiểm soát minh bạch, hiệu quả hơn. Với sự phối hợp chặt chẽ, cùng cơ chế chia sẻ, đối soát dữ liệu giữa TMĐT và ngành dược, mỹ phẩm cùng với cơ quan quản lý tại địa phương, TMĐT hoàn toàn có thể trở thành kênh phân phối tin cậy của ngành mỹ phẩm, vừa đáp ứng nhu cầu tiêu dùng hiện đại, vừa xây dựng niềm tin vào môi trường kinh doanh số” - bà Hà nói.

Hội thảo chuyên đề về quản lý và kiểm soát chất lượng mỹ phẩm do Báo Tiền Phong và Cục Quản lý Dược, Viện Kiểm nghiệm thuốc TPHCM, Đại học Quốc tế Hồng Bàng phối hợp tổ chức thu hút sự quan tâm của hàng nghìn sinh viên.

Bên cạnh đó, sự kiện còn có sự tham gia của nhiều khách mời, bao gồm lãnh đạo các cơ quan quản lý nhà nước, đại diện hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp sản xuất, phân phối mỹ phẩm và các chuyên gia trong lĩnh vực y tế, dược phẩm. Sự góp mặt đông đảo của cả giới quản lý, doanh nghiệp và sinh viên đã tạo nên một không gian trao đổi đa chiều, sôi nổi nhưng cũng rất nghiêm túc.

Hiện, các chuyên gia đầu ngành lĩnh vực Y tế trình bày tham luận, phát biểu hướng đến mục tiêu chung là nâng cao nhận thức về an toàn mỹ phẩm, đồng thời chia sẻ kinh nghiệm quản lý, sản xuất và sử dụng.

Trong khuôn khổ hội thảo, ban tổ chức dành thời gian tri ân đơn vị, doanh nghiệp đồng hành. Ngay từ khu vực thảm đỏ, đại diện các thương hiệu mỹ phẩm, bệnh viện và doanh nghiệp chụp ảnh cùng ban tổ chức, thể hiện sự đồng hành cùng sự phát triển của ngành mỹ phẩm Việt Nam.

Trên sân khấu chính, ban tổ chức trân trọng mời đại diện từng đơn vị lên nhận hoa và quà lưu niệm. Hội thảo ghi nhận vai trò đồng hành của các doanh nghiệp, bệnh viện như Bệnh viện Da liễu TPHCM, Công ty TNHH Thương mại Minh Khương, Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại Mỹ phẩm Đăng Dương, Công ty Cổ phần Dược & Mỹ phẩm Gia Phú, Công ty TNHH Shynh Group Holding, Công ty Cổ phần Laura Sunshine, Công ty TNHH Mỹ phẩm Shiseido Việt Nam, Công ty TNHH Mỹ phẩm Hoa Việt, Công ty TNHH Hương Thị Cosmetics, Công ty TNHH Omigos Việt Nam, Công ty TNHH Sản xuất Thương mại Dịch vụ Xuất nhập khẩu SC White và Công ty TNHH MTV Sản xuất và Thương mại Mỹ phẩm Nhật Việt.

Thạc sĩ Nguyễn Thị Kim Phương - Trưởng khoa Kiểm nghiệm Mỹ phẩm - Viện Kiểm nghiệm thuốc TPHCM - cho biết sản phẩm mỹ phẩm là một chất hay chế phẩm được sử dụng để tiếp xúc với những bộ phận bên ngoài cơ thể con người (da, hệ thống lông tóc, móng tay, móng chân, môi và cơ quan sinh dục ngoài) hoặc răng và niêm mạc miệng với mục đích chính là để làm sạch, làm thơm, thay đổi diện mạo, hình thức, điều chỉnh mùi cơ thể, bảo vệ cơ thể hoặc giữ cơ thể trong điều kiện tốt.

Yêu cầu quản lý mỹ phẩm phải theo quy định của pháp luật và hòa hợp ASEAN. Hiện, sản phẩm mỹ phẩm chịu sự quản lý của Bộ Công thương, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công an. Trong đó, đã các văn bản pháp lý, các tài liệu chuyên môn, các văn bản hướng dẫn như thực hành tốt sản xuất mỹ phẩm (CGMP), thực hành tốt kiểm nghiệm (GLP), thực hành tốt bảo quản (GSP)…

Sản phẩm mỹ phẩm có những yêu cầu chung là không gây nguy hại cho sức khoẻ khi sử dụng, có hiệu quả trong sử dụng. Mỹ phẩm được phép lưu hành có chứa những chất màu, danh mục nằm trong giới hạn và điều kiện sử dụng; những chất, thành phần trong danh mục, nằm trong giới hạn và điều kiện sử dụng; những chất bảo quản trong giới hạn và điều kiện sử dụng; những chất lọc tia tử ngoại trong giới hạn và điều kiện sử dụng.

Mỗi sản phẩm mỹ phẩm khi đưa ra lưu thông trên thị trường phải có hồ sơ thông tin sản phẩm (PIF - Product Information File) theo hướng dẫn ASEAN lưu giữ tại địa chỉ của tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm đưa sản phẩm ra thị trường. Hồ sơ thông tin sản phẩm (PIF) là tài liệu cho thấy sản phẩm của một công ty trên thị trường được thông báo trước AMS có liên quan, được công bố với các bằng chứng đầy đủ, được sản xuất tại nhà máy tuân thủ hướng dẫn GMP, an toàn cho người tiêu dùng nói chung trong điều kiện sử dụng bình thường hoặc có thể dự đoán được một cách hợp lý.

Hồ sơ thông tin sản phẩm mỹ phẩm có 4 phần, gồm tài liệu hành chính và tóm tắt về sản phẩm, chất lượng của nguyên liệu, chất lượng của thành phẩm, an toàn và hiệu quả.

Về sản xuất, phải có các nguyên tắc cơ bản của quản lý chất lượng, là nhà sản xuất cần đảm bảo rằng các mỹ phẩm phải phù hợp các yêu cầu của Hiệp định Mỹ phẩm ASEAN, chúng cũng phải phù hợp với bất kỳ luật lệ tương xứng khác nào gắn liền với từng quốc gia cụ thể. Việc đạt được mục tiêu chất lượng cần được lãnh đạo bởi ban quản lý cấp cao và đòi hỏi có sự tham gia và cam kết của các nhân viên, các nhà cung cấp và nhà phân phối của công ty. Đồng thời, để đạt được mục tiêu về chất lượng đáng tin cậy, cần có một hệ thống đảm bảo chất lượng toàn diện kết hợp với GMP.

Mục đích của GMP là hệ thống những quy định hay hướng dẫn nhằm mục đích đảm bảo mỹ phẩm được sản xuất một cách ổn định, đạt tiêu chuẩn chất lượng theo quy định và an toàn cho người sử dụng.

Nguyên tắc của GMP là một phần của việc đảm bảo chất lượng, đảm bảo rằng các sản phẩm được kiểm tra và sản xuất một cách nhất quán theo các tiêu chuẩn chất lượng phù hợp với mục đích sử dụng mong đợi. Giảm thiểu rủi ro do nhiễm chéo, trộn lẫn, đảm bảo rằng sản phẩm, chất liệu có thể truy lại được nguồn gốc ban đầu, bộ phận sản xuất và bộ phận kiểm tra chất lượng nên độc lập với nhau.

Ba bộ phận chính trong một nhà máy sản xuất mỹ phẩm, gồm sản xuất: triển khai kế hoạch sản xuất theo các quy định về GMP với tiêu chuẩn chất lượng và giá thành cho phép, đảm bảo chất lượng: quản lý hệ thống tất cả những lãnh vực có liên quan đến chất lượng của mỹ phẩm, kiểm tra chất lượng: thực hiện nghiệp vụ như kiểm nghiệm, kiểm tra trong quá trình và thử nghiệm độ ổn định của sản phẩm. Kiểm tra chất lượng là một phần của GMP. Kiểm tra chất lượng liên quan đến việc lấy mẫu, phân tích đặc tính kỹ thuật và thử nghiệm. Nhà sản xuất cần có phòng kiểm tra chất lượng.

Riêng đối với mỹ phẩm chống nắng phải có chỉ số chống nắng SPF. Sản phẩm chống nắng được định nghĩa là sản phẩm mỹ phẩm có chức năng chính là chống tia UV; có chứa các chất có thể hấp thụ, phản xạ hoặc phân tán các photon UV.

Tới thời điểm hiện nay, quy định ghi nhãn chỉ số SPF là kết quả từ thử nghiệm in vivo. Đánh giá hiệu quả của các sản phẩm mỹ phẩm chống nắng được thực hiện thông qua hệ số bảo vệ khỏi ánh nắng mặt trời (SPF), một phương tiện đánh giá định lượng trong cơ thể sống mức độ bảo vệ mà các sản phẩm kem chống nắng cung cấp chống lại bức xạ mặt trời.

Tuy nhiên, đánh giá in vivo có một số nhược điểm như tốn kém về tiền bạc và thời gian. Vấn đề đạo đức liên quan đến khả năng gây hại cho da của những người tình nguyện. Hiện có một số kỹ thuật trong ống nghiệm (in vitro) đã được phát triển với mục tiêu thay thế cho các xét nghiệm trong cơ thể sống.

Do đó, phải đảm bảo chất lượng đối với mỹ phẩm chống nắng theo quy định của pháp luật và hòa hợp ASEAN. Cụ thể, sản xuất phải thực hiện theo hồ sơ lô, kiểm tra các thông số thiết bị, kiểm tra các sản phẩm trung gian, bán thành phẩm, thành phẩm.

Về thẩm định phải có thiết bị, hệ thống phụ trợ (xử lý khí, xử lý nước), quy trình sản xuất, quy trình vệ sinh, thời gian bảo quản bán thành phẩm. Thành phần hồ sơ gồm tiêu chuẩn chất lượng, kiểm nghiệm, kiểm tra, thẩm định.

Ca sĩ, doanh nhân Nhật Kim Anh - đại diện Công ty Cổ phần Laura Sunshine - có mặt tại hội thảo Mỹ phẩm: Từ công bố, sản xuất đến đảm bảo chất lượng, thu hút sự chú ý.

Ông Nguyễn Tấn Phong - Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật Hiệp Hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) - cho biết trong bối cảnh nhu cầu làm đẹp ngày càng lớn, thị trường mỹ phẩm Việt Nam đang tăng trưởng nhanh, với quy mô đạt 2,41 tỷ USD năm 2024 và dự kiến lên tới 2,76 tỷ USD vào 2028. Tuy nhiên, song song với sự sôi động này là tình trạng sản phẩm giả, kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất hiện tràn lan, đặc biệt trên các nền tảng thương mại điện tử.

“Chỉ trong một ngày cuối tháng 5/2025 đã có gần 300 sản phẩm bị rút số công bố - chiếm tới 60% tổng số cả năm 2024. Đây là con số báo động, cho thấy không ít doanh nghiệp đang tìm cách lách luật, né tránh kiểm tra” - ông Phong nhấn mạnh.

Theo ông Phong, hậu kiểm - hoạt động giám sát sau khi sản phẩm được phép lưu hành là tuyến phòng vệ cuối cùng bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng. Nếu tiền kiểm chỉ dựa vào hồ sơ công bố từ doanh nghiệp thì hậu kiểm mới phản ánh thực tế chất lượng sản phẩm đến tay khách hàng.

“Nhờ hậu kiểm, những sản phẩm chứa chất cấm, thành phần sai lệch hay quảng cáo thổi phồng mới được phát hiện kịp thời và thu hồi. Đây chính là cách để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đồng thời tạo môi trường cạnh tranh công bằng cho các doanh nghiệp chân chính” - ông Phong phân tích.

Thực tế cho thấy công tác hậu kiểm mỹ phẩm tại Việt Nam vẫn còn nhiều lỗ hổng. Ông Phong chỉ ra bốn thách thức lớn: doanh nghiệp rút số công bố bất thường. Đây là “kẽ hở” khiến nhiều sản phẩm biến mất khỏi danh sách công bố trước khi bị kiểm tra, Nguồn lực hạn chế: Nhiều địa phương thiếu cán bộ chuyên trách, phòng kiểm nghiệm chưa đạt chuẩn quốc tế, khiến việc kiểm tra khó kịp thời và toàn diện, Mỹ phẩm tràn lan trên sàn thương mại điện tử (TMĐT): Nhiều sàn TMĐT như Shopee, TikTok, Facebook nhưng không qua kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt, khiến việc kiểm tra, truy xuất và xử lý trở nên khó khăn hơn, Chế tài xử phạt chưa đủ răn đe: Mức phạt hiện nay chỉ 30-50 triệu đồng, trong khi lợi nhuận từ vi phạm có thể gấp nhiều lần.

“Chính những bất cập này khiến thị trường mỹ phẩm Việt Nam chưa thật sự minh bạch và an toàn” - ông Phong thẳng thắn.

Để khắc phục, ông Nguyễn Tấn Phong đưa ra loạt giải pháp:

Hoàn thiện pháp luật: Sửa đổi quy định hiện hành, tăng chế tài xử phạt và quy rõ trách nhiệm của doanh nghiệp, KOL, sàn thương mại điện tử. Đặc biệt, dự thảo Nghị định quản lý mỹ phẩm dự kiến trình Chính phủ tháng 9/2025 được kỳ vọng sẽ “bịt” những lỗ hổng lớn.

Ứng dụng công nghệ số: Xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về mỹ phẩm, áp dụng mã QR và hệ thống truy xuất nguồn gốc để người tiêu dùng dễ kiểm tra, hạn chế hàng giả.

Tăng cường nguồn lực: Đầu tư phòng kiểm nghiệm đạt chuẩn ISO/IEC 17025, đào tạo cán bộ chuyên trách và lập đội hậu kiểm tại trung ương, địa phương.

Phối hợp liên ngành - hợp tác quốc tế: Liên kết Bộ Y tế, Bộ Công Thương, Công an kinh tế, đồng thời trao đổi thông tin với các cơ quan trong khu vực ASEAN và WHO để cảnh báo sớm rủi ro.

Nâng cao ý thức cộng đồng: Tuyên truyền mạnh mẽ, công khai vi phạm, khuyến khích người tiêu dùng phản ánh sai phạm.

Ông Nguyễn Tấn Phong khẳng định: “Hậu kiểm không chỉ là công cụ pháp lý mà là biểu hiện của quản trị hiện đại dựa trên dữ liệu, sự minh bạch và niềm tin. Nhưng niềm tin chỉ bền vững khi hệ thống pháp luật đủ mạnh, cơ chế giám sát đủ hiệu quả và đạo đức thực thi công vụ được đặt lên hàng đầu”.

Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Vũ Hoàng - Phó giám đốc Bệnh viện Da liễu TPHCM - cho biết cuộc sống ngày càng được nâng cao nên nhu cầu làm đẹp ngày càng tăng. Kéo theo đó, nhiều bệnh nhân bị tai biến do sử dụng mỹ phẩm không rõ nguồn gốc.

Năm 2024, có hơn 80.000 bệnh đến khám tại Bệnh viện Da liễu TPHCM. Số bệnh nhân viêm da tiếp xúc dị ứng đang đứng ở vị trí thứ 3, sau viêm da cơ địa và muộn trứng cá. Nguyên nhân là mỹ phẩm kém chất lượng đang phổ biến và gia tăng. Điều này khiến tình hình bệnh nhân đến khám, nhập viện tại Bệnh viện Da liễu TPHCM tăng mạnh vì dùng mỹ phẩm không rõ nguồn gốc gia tăng về số lượng và độ nặng.

Các tổn hại của bệnh nhân là tổn hại về sức khỏe, tâm lý, thời gian, chi phí… Bệnh nhân sử dụng mỹ phẩm do thiếu kiến thức lựa chọn sản phẩm, tâm lý muốn cải thiện nhanh, giá thành rẻ, dễ tiếp cận.

Khi tiếp cận và điều trị, Bệnh viện Da liễu TPHCM sẽ đánh giá mức độ. Nếu nhẹ và trung bình sẽ điều trị ngoại trú, nếu nặng thì sẽ nhập viện. Quá trình điều trị sẽ ngưng sản phẩm, điều trị tại chỗ (dưỡng ẩm, kháng sinh, kháng viêm), điều trị toàn thân (kháng sinh, kháng histamin, đôi khi corticosteroid toàn thân), điều trị phục hồi, điều trị thẩm mỹ.

Tuy nhiên, trong quá trình tiếp cận và điều trị gặp rất nhiều khó khăn do nhiều bệnh nhân đã dùng nhiều sản phẩm hỗn hợp (khó xác định thành phần), thiếu mẫu sản phẩm để xét nghiệm, chi phí điều trị cao, thời gian điều trị kéo dài do biến chứng mạn tính (sẹo, rối loạn sắc tố), tâm lý bệnh nhân mong phục hồi nhanh.

Để giải quyết tình trạng này, các cơ sở y tế và bệnh viện phải xây dựng, chuẩn hoá biểu mẫu và phần mềm tiếp nhận, mã hoá nguyên nhân vào hồ sơ bệnh án để thống kê chính xác “tai biến do mỹ phẩm” (mẫu báo cáo gửi Sở Y tế). Tạo được mối liên kết và phối hợp gửi mẫu tới phòng xét nghiệm để phân tích thành phần của mỹ phẩm. Tổ chức các buổi truyền thông để ổn định tâm lý bệnh nhân và hướng dẫn chăm sóc sau tổn thương da.

Đồng thời, cần tăng cường truyền thông cộng đồng về cách đọc nhãn; cảnh báo về “làm đẹp cấp tốc”, kem trộn, sản phẩm không có nhãn mác, công bố, mua tại nơi uy tín và kiểm tra số công bố trên website Bộ Y tế, Cục Quản lý Dược, khi da có dấu hiệu lạ (đỏ, đau, phồng rộp, rỉ dịch, đau nhiều hoặc sắc tố thay đổi nhanh) thì phải ngưng dùng sản phẩm ngay và đến khám chuyên khoa da liễu, giữ lại sản phẩm, vỏ hộp, tem, hóa đơn để cung cấp cho bác sĩ, đơn vị chức năng.

Viêm da tiếp xúc dị ứng do dử dụng mỹ phẩm không rõ nguồn gốc rất thường gặp, không chỉ ảnh hưởng đến sức khoẻ mà điều trị thường kéo dài, tốn kém. Nguyên nhân chính là thiếu kiến thức trong chọn lựa sản phẩm, tâm lý muốn cải thiện nhanh và giá thành rẻ dễ tiếp cận. Do đó, cần phối hợp đồng bộ giữa cơ quan quản lý - cơ sở y tế - người tiêu dùng.

Ông Nguyễn Ngọc Lang - Tổng Giám đốc Công ty Mỹ phẩm Đăng Dương - cho biết doanh nghiệp từng gặp không ít vướng mắc khi thực hiện thủ tục công bố sản phẩm mới theo các quy định cập nhật của Cục Quản lý Dược. Tuy nhiên, nhờ sự hướng dẫn và hỗ trợ kịp thời từ Sở Y tế TP.HCM, những khó khăn này đã từng bước được tháo gỡ, giúp doanh nghiệp đưa sản phẩm ra thị trường thuận lợi hơn.

Để bảo vệ thương hiệu cũng như quyền lợi người tiêu dùng trước tình trạng hàng giả, hàng nhái tràn lan, Mỹ phẩm Đăng Dương đã ứng dụng giải pháp tem chống giả hologram.

"Đây là loại tem nhập khẩu từ nước ngoài, có tính bảo mật cao, tích hợp mã cào để khách hàng dễ dàng xác thực và nhận diện sản phẩm chính hãng", ông Lang nói.

Phiên hội thảo do Nhà báo Phùng Công Sưởng - Tổng Biên tập Báo Tiền Phong, Trưởng Ban tổ chức - chủ trì.

Tham dự bàn tròn có BS CKII Nguyễn Vũ Hoàng - Phó Giám đốc Bệnh viện Da liễu TP.HCM, PGS.TS.DS Nguyễn Thị Thu Thủy - Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Quốc tế Hồng Bàng, TS Tạ Mạnh Hùng - Cục Phó Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế), bà Phan Thị Thanh Thủy - Tổng giám đốc Minh Khương Group và bà Nguyễn Thị Thanh Trúc - Giám đốc Công ty Luật Sở hữu trí tuệ Điểm tựa vàng.

Trong suốt phiên làm việc, nhà báo Phùng Công Sưởng lần lượt đặt ra các câu hỏi xoay quanh tính minh bạch của thị trường, cơ chế quản lý, khung pháp lý cũng như vai trò của doanh nghiệp trong việc tự nâng cao chuẩn mực. Các chuyên gia nhận câu hỏi theo từng nhóm vấn đề.

Phiên thảo luận chủ đề Minh bạch thị trường - Giúp doanh nghiệp phát triển được soi chiếu từ nhiều góc độ, vừa lý luận, vừa thực tiễn.

Tiếp nối phần thảo luận, nhà báo Phùng Công Sưởng đặt vấn đề với bà Phan Thanh Thúy - CEO Minh Khương Group - về một sản phẩm quen thuộc với hầu hết người tiêu dùng: kem chống nắng.

“Một sản phẩm tưởng chừng đơn giản như kem chống nắng nhưng để mua được hàng tốt, đảm bảo chất lượng lại không hề dễ dàng. Với một doanh nghiệp nhập khẩu chính ngạch, làm thế nào để chống lại hàng giả, hàng nhái trong nước?”, ông Sưởng nêu câu hỏi.

Đáp lời, bà Thúy cho biết Minh Khương Group là một trong những doanh nghiệp nhập khẩu mỹ phẩm lâu năm tại Việt Nam, nhưng cũng phải đối mặt với sức ép lớn khi “mỗi ngày lại có thêm nhiều nhãn hàng ngoại đổ bộ”. Trong khi đó, thị trường lại tràn lan sản phẩm trôi nổi, đặc biệt là kem chống nắng gắn mác cao cấp nhưng không rõ nguồn gốc.

Theo bà, các thương hiệu châu Âu, Mỹ thường kiểm soát rất nghiêm ngặt chỉ số SPF, bảo đảm tiêu chuẩn quốc tế. Ngược lại, không ít sản phẩm kém chất lượng tại thị trường nội địa lại quảng cáo quá mức, dễ đánh lừa người tiêu dùng.

“Khó khăn lớn nhất của doanh nghiệp không chỉ là hàng giả mà còn là thói quen tiêu dùng. Nhiều khách hàng Việt Nam vẫn nghĩ rằng chỉ số SPF càng cao thì sản phẩm càng tốt, trong khi quy định quốc tế chỉ cho phép đến mức 50+”, bà Thúy nhấn mạnh.

Bà cũng thẳng thắn chia sẻ: “Người Việt thường mua mỹ phẩm theo quảng cáo hoặc theo lời truyền miệng, ít quan tâm đến kiến thức khoa học. Họ thích những sản phẩm có hiệu quả nhanh trong 2-3 tuần, nhưng điều này là phi thực tế. Những sản phẩm làm đẹp tức thì thường chứa chất cấm hoặc hoạt chất gây hại”.

Từ thực tế đó, bà Thúy kiến nghị Bộ Y tế và các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm soát sản phẩm trên thị trường, đồng thời tổ chức nhiều chương trình truyền thông, hội thảo để nâng cao nhận thức cho người tiêu dùng. “Chỉ khi người tiêu dùng hiểu đúng, chọn đúng, thì các doanh nghiệp làm ăn chân chính mới có cơ hội phát triển”, bà nhấn mạnh.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Thủy - Phó Hiệu trưởng Đại học Quốc tế Hồng Bàng, thành viên Ban chấp hành Hội Dược sĩ Bệnh viện Việt Nam - nhấn mạnh vai trò của dược sĩ ngày càng quan trọng trong sản xuất và lưu hành các sản phẩm mỹ phẩm, đặc biệt là dược mỹ phẩm.

Theo bà, trước đây mỹ phẩm chủ yếu chỉ có tác dụng che phủ, làm đẹp bề mặt, nhưng hiện nay nhiều sản phẩm đã được bổ sung hoạt chất mang tính dược lý, giúp tác động sâu hơn và mang lại hiệu quả rõ rệt hơn. Chính vì vậy, sự tham gia của dược sĩ trong chuỗi cung ứng từ lựa chọn nguyên liệu, sản xuất, kiểm nghiệm, phân phối đến tư vấn và hậu kiểm - là không thể thiếu.

“Doanh nghiệp mỹ phẩm nếu thiếu đội ngũ dược sĩ sẽ khó bảo đảm được tính chuyên môn, đặc biệt khi thị trường đang xuất hiện xu hướng cá nhân hóa sản phẩm làm đẹp và chăm sóc da. Tôi cho rằng cơ quan quản lý cần có hành lang pháp lý rõ ràng, chặt chẽ hơn cho dược mỹ phẩm, thay vì chỉ quản lý chung như mỹ phẩm thông thường. Trong tương lai, dược mỹ phẩm sẽ trở thành xu hướng tất yếu, và vai trò của dược sĩ không chỉ dừng lại ở kiểm nghiệm, bảo đảm chất lượng, mà còn ở tư vấn trực tiếp cho người tiêu dùng, giúp họ sử dụng sản phẩm an toàn và hiệu quả” - bà Thủy cho biết.

Trong phiên thảo luận, Nhà báo Phùng Công Sưởng đã đặt vấn đề về trách nhiệm pháp lý khi mua bán mỹ phẩm trên môi trường mạng. Ông dẫn chứng: “Trong giao thông, nếu một chiếc xe tự lái gây tai nạn thì câu hỏi đặt ra là xử phạt ai - chủ xe, nhà sản xuất hay người điều khiển? Với mỹ phẩm bán trên sàn thương mại điện tử cũng tương tự. Người bán cho rằng họ chỉ là trung gian, còn nhà sản xuất thì ở rất xa. Vậy trong trường hợp xảy ra vi phạm, ai sẽ chịu trách nhiệm?”.

Từ đó, ông Sưởng đề nghị vị khách mời là bà Lê Thị Hà (Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương) làm rõ căn cứ xử lý vi phạm trong hoạt động livestream bán hàng, đặc biệt là mỹ phẩm. Đồng thời, ông đặt câu hỏi về sự cần thiết phải điều chỉnh Luật Quảng cáo và Luật Thương mại điện tử để phù hợp với bối cảnh mới.

Trả lời, bà Lê Thị Hà thẳng thắn thừa nhận: thương mại điện tử đang phát triển rất mạnh, trong đó có tới 60% người tiêu dùng mua mỹ phẩm qua kênh online. Tuy nhiên, thực tế cũng đặt ra hàng loạt rủi ro khi hàng giả, hàng kém chất lượng dễ dàng len lỏi.

Bà Hà cho rằng trách nhiệm đầu tiên vẫn thuộc về người bán, nhưng để truy xuất được người bán trên nền tảng thì cần cơ chế quản lý rõ ràng. Với các sàn thương mại điện tử lớn như Shopee, cơ quan quản lý sẽ yêu cầu nền tảng phải xác thực danh tính, kiểm tra giấy tờ của người bán. Nếu nền tảng buông lỏng kiểm soát, họ sẽ phải liên đới chịu trách nhiệm. Ngược lại, nếu người bán cố tình cung cấp thông tin giả mạo, trách nhiệm cuối cùng sẽ thuộc về chính người bán và cơ quan quản lý sẽ phối hợp điều tra, xử lý.

Về phía người tiêu dùng, bà Hà khuyến nghị nên ưu tiên mua hàng trên các sàn đã được đăng ký, công bố tại cổng online.gov.vn của Bộ Công Thương. “Cơ quan quản lý có cơ sở để yêu cầu doanh nghiệp giải trình, bảo vệ quyền lợi cho người tiêu dùng” - bà nói.

Liên quan đến livestream bán hàng, bà Hà cho biết dự thảo Luật Thương mại điện tử (sửa đổi) đã có những quy định cụ thể hơn. Theo đó, cần phân biệt rõ livestream quảng cáo, livestream review và livestream bán hàng, bởi mức độ trách nhiệm pháp lý của các chủ thể là khác nhau. Người có tầm ảnh hưởng (KOL) buộc phải được cung cấp thông tin sản phẩm đầy đủ và chỉ được phép truyền tải trong phạm vi nội dung được xác thực. Nếu vượt quá, sẽ có chế tài xử lý riêng.

“Luật mới sẽ đi theo hướng làm rõ từng hành vi, ứng dụng công nghệ để hậu kiểm và giảm thiểu rủi ro cho người tiêu dùng. Mục tiêu là vừa tạo hành lang pháp lý chặt chẽ, vừa đảm bảo sự phát triển lành mạnh của thương mại điện tử” - bà Hà nhấn mạnh.

Đặt câu hỏi cho TS. Tạ Mạnh Hùng - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế), nhà báo Phùng Công Sướng - Tổng biên tập Báo Tiền Phong - cho biết dựa trên các tham luận và ý kiến tại hội thảo cho thấy công tác quản lý hiện nay dường như chưa bắt kịp với tốc độ phát triển của thương mại điện tử.

“Có những ngày cơ quan chức năng công bố hàng trăm sản phẩm, nhưng tỷ lệ hậu kiểm lại rất thấp. Vậy sắp tới, Cục Quản lý Dược sẽ có giải pháp nào vừa kiểm soát hiệu quả, vừa tạo điều kiện để các doanh nghiệp làm ăn chân chính không gặp rào cản?” - ông đặt câu hỏi.

Trả lời câu hỏi, TS. Tạ Mạnh Hùng - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) - cho biết lĩnh vực làm đẹp hiện không chỉ dừng lại ở mỹ phẩm, mà còn liên quan đến spa thẩm mỹ, “dược mỹ phẩm” hay thậm chí cả thuốc làm đẹp. Theo quy định chung của Việt Nam cũng như ASEAN, châu Âu…, ranh giới giữa thuốc và mỹ phẩm đã được phân định rõ ràng: mỹ phẩm chỉ dùng để làm đẹp, trong khi thuốc phục vụ điều trị bệnh. Riêng trường hợp thuốc được quảng bá cho mục đích làm đẹp thì phải quản lý như thuốc kê đơn.

Về quản lý, mục tiêu chung là đơn giản hóa thủ tục, không tạo thêm “giấy phép con”, tạo điều kiện cho doanh nghiệp chân chính phát triển. Song song đó, sản phẩm đến tay người tiêu dùng phải đảm bảo an toàn, chất lượng và hiệu quả. Hiện nay, cơ chế quản lý mỹ phẩm ở Việt Nam thực hiện theo mô hình công bố sản phẩm, tương tự các nước ASEAN.

Để nâng cao hiệu quả hậu kiểm, ông Hùng nhấn mạnh vai trò của nhà sản xuất trong việc công bố sản phẩm phù hợp, đầu tư nghiên cứu và chứng minh công dụng. Nhà công bố phải thực sự hiểu sản phẩm, trong khi nhà bán lẻ cần phối hợp chặt chẽ để bảo đảm quy trình phân phối, tránh sai sót trong bảo quản.

Với cơ quan quản lý, Bộ Y tế tiếp tục hoàn thiện cơ chế công bố, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về mỹ phẩm đã công bố, đồng thời phối hợp với các bộ, ngành trong việc truy xuất nguồn gốc và tăng cường hậu kiểm.

Nhà báo Phùng Công Sưởng đặt vấn đề liên quan đến hành lang pháp lý hiện nay đối với việc kinh doanh mỹ phẩm online, đặc biệt trong quản lý hậu kiểm ra sao?

Về vấn đề này, ông Nguyễn Tấn Phong - Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật Hiệp Hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) - cho rằng khung pháp luật hiện nay về quảng cáo và thương mại điện tử nhìn chung đã khá đầy đủ. Luật Quảng cáo đã được bổ sung, trong khi dự thảo Luật Thương mại điện tử lần đầu tiên đưa ra nhiều nội dung quan trọng nhằm giải quyết những vấn đề phát sinh từ thực tiễn, trong đó nổi bật là yêu cầu định danh người bán. “Đây được coi là bước đi cần thiết để thị trường minh bạch hơn, đồng thời bảo đảm quyền lợi cho người tiêu dùng” - ông Phong nhấn mạnh.

Tuy vậy, ông Phong cũng lưu ý rằng hệ thống văn bản pháp luật còn phức tạp và có nguy cơ chồng chéo, khiến cả doanh nghiệp lẫn người có tầm ảnh hưởng khi tham gia bán hàng trực tuyến gặp lúng túng trong việc tuân thủ. Câu hỏi đặt ra là khi xảy ra vi phạm, cơ quan nào sẽ chịu trách nhiệm xử lý: cơ quan quản lý quảng cáo, cơ quan phụ trách thương mại điện tử hay một đơn vị khác?

Theo ông Phong, thương mại điện tử đang tăng trưởng rất nhanh, với doanh số hàng năm tăng khoảng 20-23%. Sự phát triển này mang lại nhiều cơ hội về việc làm và thị trường, nhưng cũng kéo theo những rủi ro.

“Thực tế cá nhân tôi khi mua hàng trực tuyến: sản phẩm được quảng bá qua video hấp dẫn, nhưng khi nhận hàng thì bị giao thiếu và hoàn toàn không tìm được người bán để khiếu nại. Đây là tình trạng mà nhiều người tiêu dùng khác cũng đang gặp phải” - ông Phong nêu thực tế.

Từ đó, ông Phong nhấn mạnh rằng ngoài việc hoàn thiện hành lang pháp lý, công tác tuyên truyền, hướng dẫn và đào tạo kiến thức cho người bán hàng, đặc biệt là những cá nhân có tầm ảnh hưởng trên mạng xã hội, cần được coi trọng. Điều này sẽ giúp thương mại điện tử phát triển theo hướng bền vững, hạn chế rủi ro và bảo vệ lợi ích của cả doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng.

Trong phần tiếp theo của tọa đàm, Nhà báo Phùng Công Sưởng nêu câu hỏi: hậu kiểm mỹ phẩm vốn đã rất khó khăn, vậy ở giai đoạn tiền kiểm, cơ quan quản lý hiện áp dụng những phương thức nào để vừa không làm đình trệ quá trình lưu thông, vừa đảm bảo sản phẩm đưa ra thị trường đạt tiêu chuẩn pháp luật?

Câu hỏi này được chuyển tới bà à Lê Châu Giang - thành viên Ban soạn thảo Nghị định mỹ phẩm ASEAN. Bà Giang trước hết ghi nhận nỗ lực của Việt Nam trong việc nhanh chóng nội luật hóa các hiệp định quốc tế, xây dựng hành lang pháp lý cho ngành mỹ phẩm theo chuẩn mực quốc tế. Bà nhấn mạnh: “Vấn đề không phải ở chỗ chúng ta thiếu luật, mà là việc thực thi cần sự phối hợp của nhiều bên - cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cả người tiêu dùng”.

Theo bà, mỹ phẩm không chỉ là sản phẩm làm đẹp như kem dưỡng hay son phấn, mà còn bao gồm cả các sản phẩm chăm sóc cá nhân hằng ngày như dầu gội, sữa tắm, kem đánh răng. Điều này đồng nghĩa với việc quản lý mỹ phẩm phải được coi là một phần của quản lý sức khỏe cộng đồng.

Đặc biệt, bà Giang phản đối quan niệm “Dược mỹ phẩm”. Bà khẳng định: “Chỉ có hai loại: mỹ phẩm hoặc dược phẩm. Một khi trong sản phẩm có chứa tá dược, thì đó phải được quản lý như dược phẩm và cần bác sĩ kê đơn. Không thể ‘đứng giữa’ để vừa né tiêu chuẩn mỹ phẩm, vừa né tiêu chuẩn dược”.

Về giải pháp tiền kiểm, bà cho rằng yếu tố then chốt không nằm ở giấy chứng nhận GMP hay thủ tục hành chính, mà ở năng lực nghiên cứu - phát triển (R&D) của doanh nghiệp. “Nếu công ty không có bộ phận nghiên cứu công thức, không có chuyên gia đánh giá an toàn, thì không thể bảo đảm chất lượng sản phẩm. Bởi ngay cả khi từng thành phần an toàn, việc phối trộn sai vẫn có thể tạo ra phản ứng hóa học gây hại cho sức khỏe” - bà Giang phân tích.

Quy trình chuẩn, theo bà Giang, phải bao gồm ba bước: (1) xây dựng công thức bởi chuyên gia khoa học. (2) đánh giá tính an toàn bởi chuyên gia độc chất học/dược sĩ được đào tạo. (3) sản xuất theo chuẩn GMP, để đảm bảo công thức ban đầu không bị thay đổi.

Bà Giang cũng nhấn mạnh vai trò trách nhiệm pháp lý của nhà phân phối. Doanh nghiệp đưa sản phẩm ra thị trường Việt Nam, dù nhập khẩu hay gia công, đều phải chịu trách nhiệm trước pháp luật. “Không thể nói tôi chỉ là nhà phân phối nên không biết gì. Trên thế giới, nguyên tắc là: ai bán hàng tại thị trường, người đó chịu trách nhiệm” - bà nói.

Cuối cùng, bà đề nghị cần chú trọng đến giáo dục người tiêu dùng, hướng họ trở thành những khách hàng thông minh, biết đọc nhãn, biết kiểm tra thành phần. “Khi người tiêu dùng đủ hiểu biết, họ sẽ tự loại bỏ sản phẩm kém chất lượng. Điều này đã được chứng minh ở Nhật Bản, Singapore hay gần đây là Trung Quốc”, bà chia sẻ.

Nhà báo Phùng Công Sưởng nhận định: “Qua ý kiến của bà Lê Thị Châu Giang, chúng ta có thể thấy rõ sự phức tạp của lĩnh vực mỹ phẩm. Mỹ phẩm không chỉ là chuyện làm đẹp, mà là vấn đề sức khỏe, pháp lý và nhận thức xã hội. Đây là thách thức lớn nhưng cũng là cơ hội để ngành phát triển bền vững”.

Trong phần giao lưu với khách mời, nhà báo Phùng Công Sưởng xin ý kiến của Tiến sĩ Alain Khaiat - cựu Chủ tịch ban ISO TC 217 về Mỹ phẩm, hiện là Cố vấn khoa học cho co quan quản lý của Singapore.

Hạnh Ngân - sinh viên năm thứ tư Đại học RMIT, chuyên ngành Quản trị thời trang - đại diện đặt câu hỏi đến chuyên gia. "Hầu hết sản phẩm mỹ phẩm bị thu hồi ở Việt Nam đều phát hiện chứa kim loại nặng, vi sinh vật hoặc các chất cấm. Ông có khuyến nghị gì để các doanh nghiệp tránh mắc phải những vi phạm này?", Hạnh Ngân đặt câu hỏi.

Từ câu hỏi của sinh viên Hạnh Ngân, Tiến sĩ Alain Khaiat đánh giá đây là câu hỏi khó, từ đó mở ra nhiều vấn đề liên quan đến khâu vận hành, phân phối mỹ phẩm của doanh nghiệp.

Tại hội thảo, TS. Alain Khaiat – cựu Chủ tịch Ban ISO TC 217 về Mỹ phẩm, hiện là Cố vấn khoa học cho cơ quan quản lý Singapore – nhấn mạnh Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt từ châu Âu - nơi đã có lịch sử quản lý mỹ phẩm bài bản từ năm 1976. Ông từng trực tiếp tham gia soạn thảo chỉ thị mỹ phẩm châu Âu và đưa các cơ quan quản lý ASEAN sang EU để học tập công tác hậu kiểm.

Theo chuyên gia, khâu hậu kiểm sau khi sản phẩm ra thị trường đóng vai trò then chốt. Tuy nhiên, hiệu quả kiểm soát phụ thuộc lớn vào năng lực của đội ngũ kiểm soát viên. “Một hồ sơ sản phẩm có thể dày tới 500 trang. Chuyên gia chỉ cần 10 phút để rà soát vì biết rõ cần tìm gì. Nhưng với người chưa được đào tạo, đó sẽ là thách thức lớn,” ông nói, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đào tạo chuyên sâu cho lực lượng này.

TS. Alain Khaiat cũng lưu ý, việc đánh giá an toàn mỹ phẩm phải được thực hiện bởi chuyên gia đủ tiêu chuẩn, có trình độ trong lĩnh vực liên quan, chứ không thể giao cho những người thiếu kiến thức chuyên môn. Bởi lẽ, mỹ phẩm thường chứa nhiều thành phần, mỗi chất riêng lẻ có thể an toàn, nhưng sự tương tác giữa các tạp chất lại có thể gây rủi ro.

“Chỉ khi có đội ngũ đánh giá an toàn chuyên nghiệp và hệ thống hậu kiểm nghiêm ngặt, người tiêu dùng mới thực sự yên tâm về chất lượng sản phẩm,” ông khẳng định.