Xin giới thiệu ý kiến dưới góc nhìn báo chí truyền thông của PGS.TS Phạm Chiến Thắng – Trưởng khoa Báo chí Truyền thông Trường Đại học Khoa học, Đại học Thái Nguyên.
Thưa PGS.TS Phạm Chiến Thắng, ở góc độ báo chí và truyền thông, ông thấy các KOL/KOC trên mạng xã hội hiện nay ở Việt Nam có những đặc điểm gì nổi bật?
PGS.TS Phạm Chiến Thắng: Xét ở góc độ báo chí truyền thông thì KOL và KOC trên mạng xã hội có những đặc điểm riêng. Trong khi KOL thường là những người nổi tiếng hoặc chuyên gia trong một lĩnh vực cụ thể, mang tầm ảnh hưởng có tính đại chúng và sở hữu số lượng người theo dõi lớn, còn KOC lại xuất phát từ những “người thật việc thật”, họ là đại diện của một bộ phận công chúng và có sức ảnh hưởng trong một cộng đồng nhỏ hơn so với KOL. Sự nổi lên của KOC tại Việt Nam hiện nay đã phản ánh nhu cầu của người dùng trên mạng xã hội hiện nay, khi niềm tin được đặt vào những người sáng tạo nội dung mang tới cảm giác gần gũi, chân thật hơn là danh tiếng của họ.
KOL và KOC đều có những ảnh hưởng nhất định tới việc định hình phong cách sống, quan điểm và thái độ của công chúng. Do đó, các nội dung do họ tạo ra đều tác động tới xã hội theo nhiều cách thức khác nhau, chỉ cần một vài sai sót nhỏ, chúng có thể trở thành những “con dao hai lưỡi” trong truyền thông mang tới không ít những sự tranh cãi trong cộng đồng. Gần đây, các vụ khủng hoảng liên quan đến gây quỹ thiện nguyện, quảng cáo sai sự thật, thổi phồng công dụng sản phẩm của KOL/KOC đã trở thành vấn đề nhức nhối, gây xói mòn nghiêm trọng niềm tin của công chúng và đặt ra câu hỏi lớn về trách nhiệm xã hội của họ.
Chính vì vậy, ở thời điểm hiện tại, các KOL/KOC đang dần được Nhà nước quản lý bởi những khuôn khổ pháp lý chặt chẽ hơn. Đòi hỏi họ phải minh bạch về các nội dung tài trợ và chịu trách nhiệm về những thông tin quảng cáo. Điều này đánh dấu sự kết thúc của thời kỳ phát triển tự phát, buộc những người có ảnh hưởng phải hoạt động chuyên nghiệp, có trách nhiệm hơn nếu muốn tồn tại và phát triển bền vững trong một môi trường truyền thông ngày càng khắt khe ở Việt Nam.
KOL và KOC đều có những ảnh hưởng nhất định tới việc định hình phong cách sống, quan điểm và thái độ của công chúng.
Theo ông, các KOL/KOC ảnh hưởng thế nào đến việc tiếp nhận thông tin của người trẻ, đặc biệt là với các bạn sinh viên hiện nay?
PGS.TS Phạm Chiến Thắng: Trong môi trường kỹ thuật số hiện nay, KOL và KOC đang trở thành một trong những nguồn thông tin quan trọng của giới trẻ, đặc biệt là sinh viên, họ có thể định hình phong cách cho giới trẻ, cung cấp kiến thức đa dạng từ học thuật tới những vấn đề xã hội. Tuy nhiên, việc tiếp nhận thông tin từ KOL/KOC mang lại cả những lợi ích và rủi ro cho sinh viên.
Về mặt tích cực, những thông tin có giá trị như kiến thức học thuật, kinh nghiệm sống, kỹ năng mềm…được chia sẻ từ KOL/KOC là nguồn tham khảo vô giá và chân thực, giúp sinh viên có cái nhìn dễ hiểu qua kinh nghiệm thực tế của những người nổi tiếng, và được truyền cảm hứng để họ tiếp tục học tập và lao động hiệu quả. Bên cạnh đó, nhiều KOL/KOC cũng rất tích cực lan tỏa lối sống tích cực, tinh thần yêu nước, bảo vệ môi trường…những thông điệp này gần gũi và dễ được các bạn trẻ tiếp nhận hơn là những thông tin tuyên truyền khô khan.
Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, có không ít KOL/KOC khi chia sẻ thông tin thường thiếu đi sự kiểm chứng thông tin, theo đuổi xu hướng mới nổi dẫn tới nhiều trường hợp lan truyền thông tin sai lệch, tin sai sự thật. Thậm chí, có những KOL/KOC lợi dụng sự nổi tiếng của mình để thu lợi bất chính, tạo dựng hình tượng để bán hàng giả, hàng kém chất lượng, đây là những mối nguy hiểm lớn, có thể tạo ra những quan điểm lệch lạc về tư tưởng, lối sống của sinh viên và cả sức khỏe của họ. Bên cạnh đó, khi các bạn trẻ đặt niềm tin một cách “mù quáng” vào KOL/KOC họ có thể dần mất đi thói quen tự tìm kiếm thông tin, đối chiếu và đánh giá thông tin đa chiều, điều này khiến cho họ dễ bị thao túng và khó xác định đúng sai.
Làm thế nào để các KOL/KOC đóng góp được sự ảnh hưởng của họ nhiều hơn cho cộng đồng, thưa ông?
PGS.TS Phạm Chiến Thắng: Để đóng góp được nhiều hơn cho cộng đồng, việc quan trọng nhất là các KOL/KOC phải tập trung phát huy tầm ảnh hưởng của mình một cách tích cực và có trách nhiệm. Trong đó, cần nâng cao tinh thần minh bạch, và quan tâm tới những tác động xã hội của thông tin mà họ chia sẻ. Việc cần làm là thường xuyên kiểm chứng thông tin phát ngôn từ những nguồn chính thống, uy tín, và có trách nhiệm với các nội dung phát ngôn liên quan tới sức khỏe, văn hóa, lối sống của cộng đồng.
Tiếp theo là tập trung vào các thông tin có tính giáo dục, nội dung chất lượng và có giá trị với xã hội. Ví dụ, chia sẻ các kinh nghiệm học tập, định hướng nghề nghiệp, kỹ năng mềm,… Sức mạnh lớn nhất của KOL/KOC tới từ những đánh giá khách quan, trải nghiệm thật của họ với những vấn đề khác nhau. Việc duy trì sự chân thực, chia sẻ cả mặt tích cực và tiêu cực của vấn đề sẽ giúp họ giữ được lòng tin của cộng đồng.
KOL/KOC nên lan tỏa những thông điệp tích cực, xây dựng và gắn kết cộng đồng. Họ có thể sử dụng nền tảng của mình để lan tỏa tinh thần yêu quê hương, đất nước, yêu môi trường…những nội dung này không chỉ truyền cảm hứng mà còn góp phần nâng cao nhận thức và xây dựng xã hội lành mạnh”.
Cuối cùng, với vai trò, tầm ảnh hưởng và khả năng dẫn dắt dư luận xã hội. KOL/KOC nên lan tỏa những thông điệp tích cực, xây dựng và gắn kết cộng đồng. Họ có thể sử dụng nền tảng của mình để lan tỏa tinh thần yêu quê hương, đất nước, yêu môi trường…những nội dung này không chỉ truyền cảm hứng mà còn góp phần nâng cao nhận thức và xây dựng xã hội lành mạnh. Bên cạnh đó, KOL/KOC có thể tạo ra các cộng đồng online để mọi người cùng chia sẻ, học hỏi và hỗ trợ lẫn nhau, thúc đẩy tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái. Với những cách làm này, các KOL/KOC không chỉ xây dựng được thương hiệu cá nhân bền vững mà còn tạo ra những tác động thực sự có ý nghĩa cho cộng đồng.
Ông có muốn chia sẻ thêm điều gì với các KOL/KOC đang là sinh viên?
PGS.TS Phạm Chiến Thắng: Thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay, đặc biệt là các bạn sinh viên đóng vai trò hết sức quan trọng trong giai đoạn vươn mình của dân tộc. Có không ít bạn sinh viên đã và đang trở thành những KOL/KOC có tầm ảnh hưởng tới xã hội. Cùng với sức trẻ, tư duy sáng tạo, khả năng đổi mới và thành thạo công nghệ, các bạn đang tạo ra cảm hứng cho giới trẻ để họ học tập, khởi nghiệp và xây dựng xã hội.
Tôi hy vọng, với những gì đã làm được, các bạn KOL/KOC đang là sinh viên sẽ tiếp tục chung tay xây dựng và phát triển đất nước. Cần đặc biệt chú ý tới trách nhiệm xã hội và hiểu rõ vai trò của mình để tạo ra giá trị cho cộng đồng. Tập trung vào những thế mạnh của mình và tiếp tục hoàn thiện bản thân để duy trì thương hiệu cá nhân một cách bền vững.
Trân trọng cảm ơn ông!
