Tác phẩm đoạt giải bị chê ngôn từ như 'lẩu thập cẩm'
Ngày 24/7, lễ trao giải cuộc thi truyện ngắn báo Văn nghệ được tổ chức tại Hà Nội. Ban tổ chức trao 2 giải nhì cho truyện ngắn Bờ sông lặng sóng của tác giả Vũ Ngọc Thư và truyện ngắn Trăm Ngàn của tác giả Ngô Tú Ngân. Cuộc thi không tìm ra giải nhất.
Giải thưởng trao cho truyện ngắn Trăm Ngàn gây tranh cãi. Một số nhà văn khẳng định chất lượng tác phẩm chưa tương xứng với giải thưởng. Tác phẩm xoay quanh nhân vật chính là Trăm Ngàn - ra đời từ một mối tình không thành. Anh lớn lên trong sự hắt hủi của gia đình, luôn khát khao đi tìm nguồn cội.
Tiến sĩ ngữ văn Hà Thanh Vân cho rằng tác giả của Trăm Ngàn viết truyện theo kiểu của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư, nhưng chưa thực sự thành công. Theo chị, Trăm Ngàn mắc lỗi cơ bản ở ngôn từ "lẩu thập cẩm", pha trộn Nam - Bắc dù tác phẩm lấy bối cảnh miền Tây.
Điển hình, ở đoạn mở đầu, tác giả Ngô Tú Ngân viết: “Hồi mày còn chưa vào đoàn, tao đã đặt tên cho nó mà nó không chịu, nó nói cứ gọi nó như thế, biết đâu cũng là cái duyên nó tìm lại được mẹ. Bộ mày không thấy hễ tới xóm nào là nó đi rảo từ sáng đến chiều để hỏi thăm, tìm kiếm sao. Tìm từ lúc tóc xanh, giờ tóc nó cũng bạc mà mẹ nó vẫn bặt tăm chim cá".
Tiến sĩ Hà Thanh Vân nói, người dân miền Tây không gọi “mẹ” mà dùng từ "má". Còn tác giả truyện ngắn khi thì dùng từ "mẹ", lúc lại viết “tía má”. Chị cũng chỉ ra cụm từ “bặt tăm chim cá” vô nghĩa. Trong từ điển thành ngữ, tục ngữ tiếng Việt, gốc câu thành ngữ là “bóng chim tăm cá”, sau dần thành câu “bặt chim tăm cá”.
Nhà phê bình văn học nhận định truyện ngắn Trăm Ngàn có nhiều chi tiết thể hiện lối viết văn sáo rỗng, làm cho những người miền Tây chân chất, bình dị khó mà ưa nổi. "Đọc cả truyện chỉ thấy một người đàn ông khổ sở đi tìm mẹ, gia nhập gánh hát rồi bệnh ung thư chết, đưa về quê nhà. Miêu tả cuộc đời khổ như vậy để đi đến vài câu đạo lý văn hoa kiểu: sống một ngày vui cho trọn còn hơn sống cả đời buồn tẻ. Đạo lý này đâu có gì mới lạ? Hay chỉ mới lạ với chính tác giả?", chị Hà Thanh Vân đặt câu hỏi.
Ngoài ra, chị Vân cũng cho rằng truyện ngắn Trăm Ngàn dễ đoán, không có yếu tố mới mẻ. Giảng viên Chu Trọng Tuấn cũng khẳng định nhà phê bình Hà Thanh Vân đánh giá truyện ngắn Trăm Ngàn tinh tế, chính xác và chuyên nghiệp.
Nhà thơ Nguyễn Hữu Quý cho biết đã đọc tác phẩm Trăm Ngàn và không đọng lại gì, không nhớ nổi câu chuyện lẫn nhân vật thế nào. "Đọc kỹ thấy truyện cũng chỉ ở mức trung bình khá. Nhân vật chính, ngoài cái tên Trăm Ngàn hơi ngồ ngộ, không thấy lộ ra, hiện lên cái độc đáo, khác biệt nào. Mặc nhiên tôi chưa tìm được cái hay, cái mới, cái lạ của một truyện ngắn giải nhì trong cuộc thi của báo Văn nghệ lần này", nhà thơ Nguyễn Hữu Quý bày tỏ.
Những người chấm giải nói gì?
Tuy nhiên, không ít người bênh vực tác phẩm Trăm Ngàn. Trên diễn đàn Viết sáng tạo với gần 10.000 thành viên, một bạn đọc nhận định ngôn ngữ trong truyện không phải “lẩu thập cẩm”, mà là hình thức giao thoa đa thanh. Bạn đọc cho rằng tác phẩm Trăm Ngàn sử dụng ngôn ngữ theo hướng đa thoại và lai ghép, là đặc trưng của văn chương hậu hiện đại. Việc có xen lẫn giữa các biến thể vùng miền không nên được xem là lỗi, mà cần hiểu như một chọn lựa có chủ đích nhằm khắc họa đời sống di động, không định danh cố định của nhân vật và bối cảnh.
Ban tổ chức cuộc thi truyện ngắn báo Văn nghệ cho biết đã thành lập hội đồng sơ khảo và chung khảo, mỗi hội đồng gồm 5 thành viên. Họ đều là các nhà văn có kinh nghiệm để lựa chọn tác phẩm xét giải.
Nhà văn Nguyễn Bình Phương - Chủ tịch hội đồng giám khảo - cho biết khi lọt vào vòng chung khảo, mọi tác phẩm đều có cơ hội đoạt giải vì ít nhiều đều có những giá trị đáp ứng được với tiêu chí của cuộc thi. "Ngoài chất lượng là cơ sở đặt lên hàng đầu, thì việc đoạt giải còn phụ thuộc nhiều yếu tố phụ khác, như tính cân bằng giữa giá trị truyền thống với giá trị sáng tạo mới, giữa giá trị của vẻ đẹp văn chương thuần túy với giá trị giáo dục nhân tính, trong đó có cả tính cân bằng giữa các vùng chủ đề với nhau", nhà văn nói.
Về tác phẩm Trăm Ngàn, nhà văn Cao Duy Sơn - thành viên hội đồng chung khảo - nhận định đây là một câu chuyện buồn về số phận con người, sự tìm kiếm ròng rã nhưng vô vọng của biết bao người không may mắn. Ông cho rằng tác phẩm sáng lên tình người, khát khao đi tìm nguồn cội.
Theo nhận định của ban giám khảo, các bản thảo được tuyển lên chung khảo đều là những truyện ngắn hay, xứng đáng được đăng trên những báo văn học hàng đầu.
