Người nghệ sĩ tài danh Lưu Quang Vũ và di sản sống mãi với thời gian
Những năm 80 của thế kỷ trước, Lưu Quang Vũ là một tài năng chói sáng trong nền văn chương nghệ thuật Việt Nam. Cuộc đời sáng tác của ông luôn gắn với thái độ dấn thân dũng cảm, đổi mới và sáng tạo một cách quyết liệt. Khán giả biết đến ông như một nhà soạn kịch tài hoa, với những tác phẩm kinh điển như Hồn trương ba, da hàng thịt, Tôi và chúng ta, Khoảnh khắc và vô tận,... Tác phẩm kịch của Lưu Quang Vũ đậm đà tính hiện thực, nội dung mới mẻ, tinh thần nhân văn, tiếng nói phản biện xã hội sâu sắc đã đưa sân khấu Việt Nam bước vào thời kỳ huy hoàng nhất. Cùng với đó, độc giả cũng ái mộ Lưu Quang Vũ bởi những bài thơ mà ông viết, một tiếng thơ dữ dội và âm vang, phản ánh nhiều cung bậc cảm xúc và tư tưởng đi trước thời đại. Những Gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi, Nhà chật, Vườn trong phố, Tiếng Việt,... vẫn còn được người yêu thơ nhiều thế hệ ngân nga mãi.
 |
Dù cuộc đời nghệ thuật ngắn ngủi, nhưng tác gia Lưu Quang Vũ đã để lại cho đời một khối di sản đồ sộ. Cho dù đã được sáng tác cách đây 30 năm, nhưng tác phẩm của ông vẫn vẹn nguyên giá trị và truyền cảm hứng mạnh mẽ đối với nhiều thế hệ.
Dường như đã trở thành một thông lệ, những năm gần đây, khi mùa thu chạm ngõ Hà Nội, sân khấu Nhà hát Tuổi trẻ lại rộn ràng với những vở kịch của Lưu Quang Vũ. Nhằm tôn vinh, tưởng nhớ và tri ân nhà soạn kịch tài ba, Nhà Hát tuổi trẻ tổ chức công diễn những vở kịch để đời của Lưu Quang Vũ. Như chưa bao giờ là cũ, những vở kịch được các đạo diễn dựng lại với lối kể chuyện trẻ trung, hiện đại, hợp thời, tiếp tục thu hút được đông đảo công chúng quan tâm. Sau nhiều mùa tổ chức thành công, năm nay, Nhà hát Tuổi trẻ mang đến cho khán giả 4 vở kịch tiêu biểu: Lời thề thứ 9, Ai là thủ phạm, Hoa cúc xanh trên đầm lầy và Ông không phải là bố tôi.
 |
| Cảnh trong vở Ai là thủ phạm của nhà viết kịch Lưu Quang Vũ do Nhà hát Tuổi trẻ dàn dựng. Ảnh: NHTT |
Bốn vở kịch là 4 đề tài khác biệt, nổi bật phong cách sáng tác đa dạng của nhà viết kịch lừng danh. Trong khi Lời thề thứ 9 là câu chuyện chính luận trước sự biến chất của đội ngũ cán bộ, thì Hoa cúc xanh trên đầm lầy là câu chuyện về tuổi trẻ, tình yêu. Nếu Ông không phải bố tôi là bi kịch gia đình khi chìm trong lòng tham và toan tính thì Ai là thủ phạm khắc họa đời sống thị dân khi trải qua những biến đổi của xã hội đương thời. Sân khấu kịch Việt Nam dường như trở lại thời hoàng kim mỗi mùa kịch Lưu Quang Vũ, khi khán giả rủ nhau đi xem những vở diễn đầy trăn trở, nỗi đau nhưng cũng chan hòa tình yêu thương con người và cuộc sống, cảm nhận trái tim lay động trước những câu chuyện vượt thời gian.
Cùng với kịch, sức sống của thơ Lưu Quang Vũ cũng được bạn đọc lan tỏa. Bắt đầu từ năm 2019, Se Sẽ Chứ là một dự án xã hội được đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp khởi xướng nhằm lưu giữ, lan tỏa tinh thần của hai nhà thơ Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh. Ở Se Sẽ Chứ, khán giả được tiếp cận gần hơn với gia tài thơ của Lưu Quang Vũ, một tiếng thơ đẹp kết nối tâm hồn và chữa lành những thương tổn. Gợi lại sức sống cho những bài thơ xưa, dự án không chỉ mang đến những đêm thơ, ngày thơ mà còn tạo nên những sự kiện nghệ thuật lấy cảm hứng từ thi ca như biểu diễn âm nhạc, triển lãm tranh, tuần chiếu phim, chuỗi trò chuyện cùng nghệ sĩ, toạ đàm văn chương, sân khấu,... Sau 4 năm với 6 mùa thơ được tổ chức, lấy Lưu Quang Vũ làm nhân vật chính và được khán giả đón nhận nhiệt thành, Se Sẽ Chứ 2022 trở lại với đêm thơ - nhạc - kịch Hoa cúc xanh vào đầu tháng 10 nhằm khai phá một diễn ngôn mới về nữ thi sĩ Xuân Quỳnh. Đêm diễn sẽ mang đến cho khán giả một không gian nghệ thuật kết hợp mà ở đó, tiếng nói của Xuân Quỳnh và Lưu Quang Vũ được cất lên đầy âm vang.
 |
| Khởi công đêm thơ - nhạc - kịch Hoa cúc xanh, thuộc dự án Se Sẽ Chứ nhằm tôn vinh và lan tỏa giá trị di sản Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ. (Ảnh: Danviet) |
Tinh thần sáng tạo của người trẻ nối dài sức sống của di sản kịch-thơ
“Khi tác phẩm kết thúc, ấy là lúc cuộc sống thực sự của nó mới bắt đầu.” Tác phẩm của Lưu Quang Vũ không chỉ bền bỉ với thời gian bởi những giá trị vươn thời, mà còn là sợi dây kết nối sự đồng điệu giữa nhiều thế hệ, cũng như truyền cảm hứng sáng tạo đến công chúng, đặc biệt là những bạn trẻ sôi nổi và đầy sáng tạo ngày nay.
Bằng việc tự nhìn nhận, chiêm nghiệm những tác phẩm đã từng được học trong sách giáo khoa và cả những tác phẩm nằm ngoài chương trình học, các bạn trẻ bắt đầu có cho mình những cảm thụ riêng. Thơ Lưu Quang Vũ hiện hình trong lòng các bạn trẻ là vần thơ gắn liền với sự nổi trôi của thời cuộc, của thân phận con người, của tâm hồn tươi trẻ. Giữa những bi kịch xô đẩy, sự chân thành đan xen với niềm tin đủ sức lay động những trái tim non trẻ. Và cùng với sức sáng tạo của mình, các bạn trẻ phát triển di sản ấy dưới các hình thức khác nhau, đa chiều và sinh động, khi khán giả được tương tác và hòa mình với không gian nghệ thuật vừa truyền thống và hiện đại, vừa quen và lạ.
Bạn Quách Minh Phát, sinh viên trường Đại học Fulbright, Ban tổ chức của Đêm thơ - nhạc tưởng nhớ Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh thuộc dự án Se Sẽ Chứ 2021, chia sẻ đầy tâm huyết: “Chúng mình cố gắng để tìm cách phục dựng thơ Lưu Quang Vũ và Xuân Quỳnh dưới nhiều hình thức nghệ thuật khác nhau như phổ nhạc hay dịch thơ sang tiếng Anh, giúp cho các bài thơ tưởng như đã quá quen thuộc nay được khoác lên một chiếc áo mới. Khi có cơ hội được quay lại và "ghé thăm" những vần thơ yêu thích, người yêu thơ chắc hẳn sẽ cảm thấy hứng thú. Và trên hết, tìm kiếm một hướng thể hiện mới cho tác phẩm không nằm ngoài mục tiêu nối dài sức sống cho chính tác phẩm đó. Các bài thơ không cũ, không lỗi thời. Chúng ta tìm cách duy trì sức sống của nó dưới những khám phá nghệ thuật mới.”
 |
| Đêm thơ - nhạc tưởng nhớ Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh tại Đại học Fulbright, nơi tác phẩm của hai thi sĩ được các bạn trẻ sáng tạo qua lăng kính mới. |
Trong cảm hứng sáng tạo nối dài, chị Phương My, diễn viên chính trong vở kịch “Ai đã lấp cái đầm lầy mãi mãi” (thuộc đêm thơ-nhạc-kịch Hoa Cúc Xanh) sẽ công diễn vào tháng 10 sắp tới và cũng là một người trẻ tìm về với di sản Lưu Quang Vũ, chị bày tỏ sự mến mộ và đồng cảm với những gì Lưu Quang Vũ thể hiện trong tác phẩm của mình. Chia sẻ với Se Sẽ Chứ, chị tha thiết: “Mình nhận thấy giới trẻ hiện nay nhắc về Lưu Quang Vũ và Xuân Quỳnh vẫn mơ hồ và để tiếp cận với họ rất khó. Mình rất vinh dự khi có cơ hội thể hiện một cái mới để tiếp cận với khán giả trẻ. Phiên bản “Ai đã lấp cái đầm lầy mãi mãi” là phiên bản của tương lai, là sự đảo ngược của vở “Hoa cúc xanh trên đầm lầy”. Mình tin rằng điều khiến thơ và kịch Lưu Quang Vũ luôn sống mãi, đó là nó khiến chúng ta tin rằng những điều tốt đẹp sẽ luôn tồn tại.”
 |
| Diễn viên Phương My mong muốn kịch sân khấu cũng như di sản Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh có thể đến gần hơn với các bạn trẻ (Ảnh:OKHN) |
Thơ, kịch và những niềm tin, khát khao yêu đời, yêu người của thi sĩ Lưu Quang Vũ, cộng hưởng cùng trái tim nhiệt thành và mong muốn đổi mới của thế hệ trẻ, giúp cho những di sản được vươn mình mạnh mẽ để kể lại câu chuyện của mình. Và hơn thế, nghệ thuật được ra khơi, được tiếp nối và thực hiện sứ mệnh của riêng mình, khiến mỗi người chúng ta sống đẹp hơn, sống nhân văn hơn.
