Hành trình trở thành Giáo sư của chàng sinh viên tỉnh lẻ
Anh Hồ Phạm Minh Nhật (quê Bạc Liêu, 34 tuổi) hiện đang là giáo sư bậc 1 tại đại học Texas, Austin (The University of Texas, Austin), một trong 10 trường hàng đầu Mỹ về trí tuệ nhân tạo và khoa học công nghệ (theo US News). Anh Nhật cũng đang là thành viên chủ chốt trong Viện Khoa học về Nền tảng học máy và Trí tuệ nhân tạo tại Austin.
Lĩnh vực anh Nhật đang nghiên cứu và giảng dạy là về Khoa học dữ liệu (Data Science), Học máy (Machine Learning), Thống kê (Statistics), và Trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence).
Đến nay, anh đã có gần 65 bài báo ở các tạp chí Q1 và hội nghị lớn trong các lĩnh vực trên. Theo chia sẻ của giáo sư người Việt, hướng nghiên cứu là ba chủ đề lớn: Khả năng suy diễn, mở rộng, và tính hiệu quả của các mô hình học sâu và ngôn ngữ lớn, như ChatGPT; Sự ổn định và tối ưu của các thuật toán trong học máy và trí tuệ nhân tạo; Tính không đồng nhất, cao chiều của dữ liệu lớn và phát triển các phương pháp, mô hình mới để có thể nắm giữ và khám phá một cách tối ưu và hiệu quả các thông tin này của dữ liệu.
 |
Anh Hồ Phạm Minh Nhật (quê Bạc Liêu, 34 tuổi) hiện đang là giáo sư bậc 1 tại đại học Texas, Austin (The University of Texas, Austin), một trong 10 trường hàng đầu Mỹ về trí tuệ nhân tạo và khoa học công nghệ (theo US News). |
Chia sẻ về lý do lựa chọn lĩnh vực hiện tại để theo đuổi, anh cho biết dữ liệu lớn ngày nay đã trở nên rất phổ biến ở các ngành nghề trong xã hội, bao gồm Y tế, Giáo dục, Công nghệ, và Kinh tế. Việc nghiên cứu và giảng dạy các lĩnh vực trên góp phần phát triển được những công cụ và mô hình để hiểu được những đặc tính quan trọng của dữ liệu, từ đó đưa ra được những dự đoán, suy luận hữu ích giúp cải thiện các ngành nghề và cuộc sống trong xã hội.
Để có vị trí như ở hiện tại, anh Minh Nhật đã trải qua hành trình học tập nhiều chông gai, thử thách. Được biết, anh Nhật có niềm đam mê Toán từ quá trình học chuyên Toán cấp 3 ở trường phổ thông năng khiếu, Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh. Năm 2007, anh quyết định tiếp tục theo học chương trình cử nhân tài năng ngành Toán - Tin tại Trường Đại học Khoa học Tự nhiên thành phố Hồ Chí Minh.
“Khác biệt với Toán cấp 3, các kiến thức Toán đại học có chiều sâu hơn rất nhiều và được xây dựng một cách hệ thống theo từng chuyên ngành để sinh viên có thể lựa chọn theo đuổi lĩnh vực mà mình yêu thích. Mặc dù vậy, tôi vẫn gặp nhiều khó khăn khi xác định được một lĩnh vực mình yêu thích”, anh Nhật kể.
Đến cuối năm 3, khi may mắn được tham gia trường hè của thầy Rick Nordheim, giáo sư tại Trường Đại học Wisconsin, Madison ở Mỹ giảng về ứng dụng của Toán trong việc hiểu và khám phá dữ liệu trong y sinh, anh Nhật mừng rỡ và lựa chọn lĩnh vực Khoa học dữ liệu và thống kê để theo đuổi. Từ những bước tiếp xúc khởi đầu với Khoa học dữ liệu và thống kê, năm 2011 chàng trai Bạc Liêu khi ấy quyết định theo học chương trình thạc sĩ Toán ứng dụng trong chương trình hợp tác đào tạo giữa Trường Đại học Khoa học Tự nhiên thành phố Hồ Chí Minh và các trường đại học ở Pháp.
 |
Tốt nghiệp chương trình tiến sĩ năm 2017, chàng trai Việt quyết định sang Đại học California ở Berkeley để tiếp tục học sau tiến sĩ ngành Kỹ thuật Điện và Khoa học Máy tính. |
Sau khi kết thúc chương trình anh tiếp tục học tiến sĩ ở Mỹ ngành thống kê dưới sự hướng dẫn của giáo sư Nguyễn Xuân Long, một trong những giáo sư người Việt nổi tiếng tại Mỹ, tại Trường Đại học Michigan, Ann Arbor.
Nhớ lại thời gian này, anh Nhật chia sẻ đây là thời điểm cực kỳ áp lực. Sự khác biệt nhiều về khí hậu và văn hóa khiến anh mất nhiều thời gian để hòa nhập vào cuộc sống. Đồng thời, hầu hết các bạn tiến sĩ đồng trang lứa đều đến từ các trường đại học danh giá và hàng đầu thế giới, bao gồm MIT và Stanford.
Để đảm bảo chất lượng học tập và nghiên cứu, anh Minh Nhật thường dành nhiều thời gian để học bù lại những kiến thức còn thiếu sót tại thư viện, tìm hiểu chuyên sâu hơn kiến thức mà theo anh có thể sử dụng cho các công trình nghiên cứu sau này.
Đồng thời, anh Nhật tích cực trao đổi và học hỏi từ các bạn cùng khoa nhằm cải thiện khả năng giao tiếp và vốn sống của mình. Kết thúc năm 1, anh vượt qua cuộc thi kiểm tra trình độ và bắt đầu làm nghiên cứu chuyên sâu với giáo sư hướng dẫn của mình.
Anh Minh Nhật chia sẻ: “Khác biệt với việc thi cử, để làm nghiên cứu tốt, mình cần phải hiểu rõ các điểm yếu và điểm mạnh của nghiên cứu và xác định được hướng đi nào quan trọng để giải quyết. Mình đã dành ra gần hơn 1 năm rưỡi mới có thể tìm được hướng giải quyết cho vấn đề của mình”.
Cuối cùng, bài báo tiến sĩ đầu tiên của anh đã hoàn thành vào cuối năm 3 tiến sĩ sau nhiều khó khăn ban đầu và với sự giúp đỡ tận tình của giáo sư hướng dẫn. Tốt nghiệp chương trình tiến sĩ năm 2017, chàng trai Việt vẫn cảm giác bản thân chưa sẵn sàng cho vị trí giáo sư. Lý do anh đưa ra là vì bản thân chưa tìm được một số hướng đi nghiên cứu quan trọng. Theo anh Nhật, điều này rất quan trọng vì việc xin giáo sư tại Mỹ rất cạnh tranh, một trường đại học tại Mỹ mỗi năm thường chỉ mở rất ít vị trí giáo sư trong khi lại có hàng trăm ứng viên.
Vì vậy, anh quyết định sang Đại học California ở Berkeley để tiếp tục học sau tiến sĩ ngành Kỹ thuật Điện và Khoa học Máy tính dưới sự hướng dẫn của hai giáo sư Michael I.Jordan và Martin Wainwright. Hai thầy đều là giáo sư hàng đầu trong ngành Học máy và Trí tuệ nhân tạo trên thế giới.
“Điều mình đúc kết được từ quá trình học đại học đến sau tiến sĩ là cho dù con đường có chông gai và nhiều khó khăn, áp lực, chỉ cần chúng ta giữ vững niềm tin, cùng một thái độ làm việc khoa học và bài bản thì chúng ta sẽ vượt qua được”, anh Minh Nhật tâm sự.
Trăn trở về lĩnh vực AI đối với người trẻ Việt Nam
Từ việc mở ra được hướng đi mới quan trọng cho bản thân đã giúp chàng trai Việt nhận được lời mời phỏng vấn tại nhiều trường đại học hàng đầu tại Mỹ. Cuối cùng, anh Nhật quyết định chọn Trường Đại học Texas, Austin, một trong các trường đại học công lập hàng đầu tại Mỹ.
Anh cho biết: “Mình cũng đã hoàn thành giấc mơ lúc nhỏ là làm giáo sư tại một trường đại học tại Mỹ. Ngôi trường mình đang làm việc là một trong những trung tâm hàng đầu ở Mỹ về Khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo, đồng thời những giáo sư trẻ như mình được tự do khi làm nghiên cứu với sự ủng hộ và hỗ trợ tuyệt đối từ trường và khoa”.
 |
Giáo sư trẻ người Việt hiện đang hướng dẫn 8 sinh viên tiến sĩ, trong đó có 4 sinh viên là người Việt Nam. |
Chia sẻ về Khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam, anh Minh Nhật cho biết đây là lĩnh vực đang là ngành nghề rất “hot”, trong các năm gần đây đều liên tục là các ngành có điểm chuẩn rất cao. Ngoài ra, nhu cầu công việc trong các lĩnh vực này ngày càng nhiều cùng với mức đãi ngộ rất hấp dẫn.
Tuy nhiên, do các ngành nghề này có tuổi đời còn khá trẻ ở Việt Nam, nên ngoài nhiều cơ hội về việc làm các bạn trẻ vẫn gặp nhiều khó khăn để định hình bản thân.
Theo giáo sư người Việt, khó khăn thứ nhất đến từ việc phải học và cập nhật số lượng kiến thức mới rất nhiều. Khác biệt với nhiều ngành nghề khác, tốc độ phát triển của Khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo đang rất nhanh. Vì vậy, ngoài kiến thức nền tảng được trang bị trên trường, các bạn phải luôn rất chủ động trong việc cập nhật kiến thức mới liên tục để không bị chậm nhịp trong thị trường công việc sôi động và rất cạnh tranh hiện tại.
Khó khăn thứ hai là hiểu và ứng dụng kiến thức một cách phù hợp vào khai phá dữ liệu. Các mô hình và công cụ trong Khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo luôn được xây dựng dưới một số giả định nhất định về dữ liệu. Vì vậy, các bạn nếu không hiểu rõ về dữ liệu thì dễ dàng sử dụng sai công cụ và mô hình dẫn đến kết quả không chính xác.
Khó khăn thứ ba là kỹ năng lập trình. Nhu cầu của các lĩnh vực đòi hỏi phải trang bị nhiều kỹ năng về lập trình để xử lý và lưu trữ dữ liệu lớn, tối ưu hóa code để có thể chạy một cách hiệu quả và nhanh trên hệ thống lớn, những phương pháp cần thiết để giúp các mô hình ổn định và đạt hiệu suất cao khi sử dụng. Vì vậy, với các bạn chưa có cơ hội được học nhiều về lập trình và cọ xát với các đồ án thực tế sẽ gặp nhiều khó khăn khi xin việc trong các lĩnh vực này.
 |
Với tâm huyết của mình, anh Nhật cùng đồng nghiệp đã và đang phát triển nhiều dự án tại Việt Nam về AI. |
Với tâm huyết của mình, anh Nhật cùng đồng nghiệp đã và đang phát triển nhiều dự án tại Việt Nam để giúp đỡ các bạn trẻ có niềm đam mê, có ý định đi theo Khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo.
Anh Minh Nhật hiện đang hướng dẫn nhiều sinh viên đại học tại Việt Nam làm nghiên cứu chất lượng cao về các lĩnh vực này. Nhiều bạn đã được mời và qua làm tiến sĩ tại nhiều trường hàng đầu trên thế giới, bao gồm Harvard, Cornell, University of California Los Angeles (UCLA), University of Texas Austin, EPFL, etc.
Năm 2021, anh sáng lập trang facebook “Khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo”, với mục đích là chia sẻ các kiến thức từ cơ bản đến nâng cao trong các lĩnh vực này. Một trong những hoạt động của page được các bạn rất hưởng ứng là việc anh tổ chức một số buổi học online thời gian ngắn về nền tảng của Khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo.
“Mình nhớ buổi học đầu tiên có gần 1000 bạn tham gia học khiến mình rất cảm động về sự quan tâm của các bạn. Mình dự định trong tương lai khi mình có thể sắp xếp được thời gian lại thì sẽ phát triển các lớp học này một cách chỉnh chu và hệ thống hơn”, anh Minh Nhật tâm sự.
Điều này cũng là nguồn động lực để anh Nhật quyết định phối hợp với các đồng nghiệp tại Việt Nam tổ chức các trường đông và trường hè về Khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam. Đây là cơ hội để các trẻ có đam mê được học và cập nhật nhiều kiến thức, có cơ hội trao đổi và gặp mặt với các chuyên gia hàng đầu, từ đó tạo cầu nối cho con đường học thuật hoặc công nghiệp trong tương lai.
Hiện tại, song song với công việc nghiên cứu anh Nhật đang hướng dẫn 8 bạn sinh viên tiến sĩ tại Mỹ, trong đó có 4 bạn là sinh viên Việt Nam đến từ các trường đại học hàng đầu trong nước.
Trong tương lai, giáo sư trẻ người Việt dự định sẽ tiếp tục hướng dẫn thêm nhiều bạn sinh viên Việt Nam để góp phần xây dựng được một đội ngũ các nhà khoa học Việt Nam hàng đầu về Khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo.
Ảnh: Nhân vật cung cấp
