Sách hay

“Chữ số và thế giới” - Nguồn gốc có bị lãng quên?

SVVN - Cuốn sách Chữ số và thế giới – Nguồn gốc bị lãng quên đi vào tìm hiểu gần như toàn bộ các con số đã xuất hiện trong lịch sử nhân loại, từ chữ số của các đế chế hùng mạnh đến chữ số dùng trong các bộ lạc hẻo lánh bên bờ Thái Bình Dương.
Đa phần chúng ta không còn xa lạ gì với những những nền văn minh cổ đại lừng lẫy một thời: Babylon, Ai Cập, Hy Lạp, La Mã, Inca, Maya, Trung Hoa… Những cái tên cổ xưa ấy gợi nhắc đến những thành phố tráng lệ, những lăng tẩm nguy nga, và cả những cuộc chiến tranh chinh phạt các vùng đất đai rộng lớn. Sau nhiều nghìn năm, trải qua sự tồn tại và diệt vong của nhiều nền văn minh, nhiều đế chế từ Đông sang Tây, cuối cùng cả nhân loại ngày nay đều chia sẻ và sử dụng chung một thứ chữ số. Điều ấy cho chúng ta một ý niệm, rằng chữ số có lịch sử của nó, và lịch sử ấy không tách rời, thậm chí gắn chặt số phận mình với lịch sử nhân loại.
Loài người hôm nay đã phát triển đến một tầm mức rất cao, nhưng chắc chắn chúng ta sẽ không thể thu gặt thành quả đó nếu không có hành trình hàng ngàn năm kiếm tìm và cải tiến chữ số của người xưa. Không nói quá, việc sử dụng chữ số, cũng như cách ghi số và tính toán bằng con số, chính là nền tảng quan trọng bậc nhất cho sự hùng mạnh của các đế chế. Các thương nhân đã tính toán lượng hàng hóa ra sao, nhà nước quản lý quân đội như thế nào, lịch pháp được ghi chép bằng gì… đó là những vấn đề thiết yếu mà một nền văn minh không thể không giải quyết. Trên thực tế, mỗi thời đại, mỗi vương triều đều sử dụng một hệ thống chữ số và cách ghi số nhất định nhằm đảm bảo xã hội có thể vận hành trơn tru. Ngay khi người Sumer xây dựng đế chế trên bờ hai con sông Tigris và Euphrates, cũng gần như cùng lúc nhà Thương lập quốc trên đồng bằng rộng lớn phía bắc Trung Hoa, con người đã tự tạo cho mình những chữ số thô sơ đầu tiên. Trải qua nhiều triều đại, từ những cục đất nặn hay những hình vẽ ban đầu, các chữ số đã được cải tiến thành những đường nét tinh gọn và giản tiện. Và quan trọng hơn nữa, người ta có thể dùng các con số để ghi chép và tính toán. Ngày nay nhìn lại, việc sử dụng chữ số (bên cạnh chữ viết) là một chỉ dấu để chúng ta đánh giá mức độ phát triển của một nền văn minh trong quá khứ.
“Chữ số và thế giới” - Nguồn gốc có bị lãng quên? ảnh 1
Câu chuyện bắt đầu khi loài người nảy sinh nhu cầu đếm: một người chăn cừu cần đếm số cừu trong đàn sau một ngày chăn thả. Để vượt qua thử thách này, những người nguyên thủy đã phải tìm và thử rất nhiều cách đếm khác nhau: khắc vạch lên một khúc cây, nhặt sỏi vào túi, lần chuỗi hạt, đọc tên bộ phận cơ thể, thậm chí là… đọc thơ, v.v. Nhưng như thế thì thật rườm rà, và cả đống câu hỏi được đặt ra: Với số lượng rất lớn thì làm thế nào? Có cách nào chỉ ra con số nhanh hơn không? Rồi như thế thì tính toán ra làm sao? Liên tục đặt ra các tình huống giả tưởng nhưng rất thực tế như vậy, tác giả khéo léo đưa bạn đọc vào cuộc chơi kiếm tìm với chữ số. Trong hành trình kiếm tìm chữ số của con người, có một mảnh ghép đặc biệt quan trọng, nó thậm chí lớn hơn tất cả các mảnh ghép còn lại mà thiếu nó, mọi câu chuyện về chữ số đều là vô nghĩa. Đó là chữ số 0. Trong một thời gian rất dài, con người không có ý niệm về số 0. Số 0, đơn giản với họ nghĩa là không-có-gì. Mà không có gì thì đâu cần phải tạo ra.  Nhưng người Ấn Độ đã tạo nên một cú bứt phá ngoạn mục. Bằng phương pháp xác định niên đại qua đồng vị carbon, có thể khẳng định Ấn Ðộ đã có chữ số 0 sớm nhất từ thế kỷ thứ 3-4. Điều này quan trọng đến mức, Đỗ Minh Triết đã dành hẳn một phần riêng trong sách để chứng minh và vinh danh cống hiến vĩ đại này là sáng tạo độc lập của người Ấn Độ. Hơn thế, người Ấn Độ còn là chính tác giả của hệ ghi số hoàn chỉnh nhất nhân loại: hệ ghi số gồm 10 chữ số từ 0 đến 9, viết theo quy tắc vị trí định lượng cơ số 10. Đây chính là “tổ tiên” của hệ ghi số mà chúng ta đang dùng ngày nay. Tất nhiên, tác giả cũng không quên vinh danh vai trò truyền bá và cải tiến chữ số của những người Ả Rập Hồi giáo và người châu Âu để có được 10 con số hoàn hảo như ta đang thấy. Hành trình gian nan kiếm tìm chữ số, qua không biết bao nhiêu thử nghiệm và sai lầm, có khi vòng vèo và đứt quãng, bế tắc và tuyệt vọng, đến đây đã khép lại. Con người đã chứng minh tài năng và ước mơ chinh phục mọi giới hạn của mình thông qua việc sáng tạo và hoàn thiện chữ số. Có thể nói, “Chữ số và thế giới” đã vượt ra ngoài một cuốn sách toán học thuần túy, khô khan, chính vì nó xoay quanh một câu hỏi xuyên suốt: chữ số đã góp phần thế nào vào sự phát triển của loài người? Nói theo cách khác, vì sao nền văn minh lớn nào cũng phải xây dựng cho mình một loại chữ số? Lý do thật đơn giản: không có chữ số, các thương nhân không thể tính toán lượng hàng hóa, nhà nước không thể quản lý quân đội, lịch pháp không được ghi chép… Mà tất cả những thứ đó chẳng phải đều là những vấn đề thiết yếu đối với sự vận hành của một nền văn minh hay sao? Ngày nay, sống trong kỷ nguyên số, với vô số thành tựu từ cuộc cách mạng số, tác giả Đỗ Minh Triết hẳn nhiên có lý khi cho rằng: “Chữ số thực sự là phát minh vĩ đại nhất của con người”.

VỀ TÁC GIẢ

Đỗ Minh Triết: tốt nghiệp Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh, chuyên ngành Toán. Từ năm 2016 đến năm 2019, anh là giáo viên toán ở thành phố Vũng Tàu. Hiện anh đang định cư, học tập và làm việc tại Mỹ. Ngoài công việc dạy học, anh còn đam mê tìm tòi, nghiên cứu Toán học, nhằm mục đích truyền cảm hứng, trí tưởng tượng và sự sáng tạo đến với học sinh. Anh hiện là quản trị viên trang facebook Toán Học Kỳ Thú:
(https://www.facebook.com/ToanHocKiThu/).
Các tác phẩm đã xuất bản: Tỷ lệ vàng (hay là dãy số Fibonacci), xuất bản năm 2017, NXB Đại học Sư phạm TP. HCM.

MỚI - NÓNG
Thời kỳ K-pop cần tái cấu trúc lại ranh giới quyền lực và mối quan hệ nghệ sĩ - hãng thu âm
Thời kỳ K-pop cần tái cấu trúc lại ranh giới quyền lực và mối quan hệ nghệ sĩ - hãng thu âm
SVVN - Sự biến mất đột ngột của NewJeans khỏi ánh đèn sân khấu K-pop đã làm rung chuyển ngành công nghiệp âm nhạc trị giá hàng tỷ đô la của Hàn Quốc. Giữa lo ngại về động thái tương tự của những nghệ sĩ khác, các nhà phân tích và chuyên gia nhận định có thể đã đến lúc cần thúc đẩy việc xem xét lại hệ thống K-pop.
'Đại hoa đán màn ảnh Hoa ngữ' Chương Tử Di thu hút mọi ánh nhìn khi diện thiết kế của Công Trí
'Đại hoa đán màn ảnh Hoa ngữ' Chương Tử Di thu hút mọi ánh nhìn khi diện thiết kế của Công Trí
SVVN - Trong sự kiện mới đây, Chương Tử Di 'gây sốt' khi xuất hiện thanh lịch và quyến rũ trong một thiết kế của Nguyễn Công Trí. 'Đại hoa đán màn ảnh Hoa ngữ' trước đó bị chấn thương khi tham gia lễ trao giải 'Hoa biểu' nhưng loạt hình ảnh mới cho thấy, cô đã bình phục hoàn toàn.

Có thể bạn quan tâm

2 cựu chiến binh : ông Nguyễn Hồng Phi - cựu lính đặc công và ông Đặng Đức Thắng, cựu lính bộ binh.

Hy sinh không chỉ là cái chết

SVVN - Qua hồi ức thiêng liêng của họ, sự hy sinh không chỉ là cái chết, mà là cả quá trình cống hiến không ngừng nghỉ, là gác lại ước mơ riêng, là chịu đựng gian khổ tột cùng, là chứng kiến mất mát của đồng đội, và thậm chí là những di chứng dai dẳng đeo bám đến tận hòa bình.
 Lửa thiêng tháng Tư: Người trẻ mang sắc đỏ lịch sử phủ sóng không gian số

Lửa thiêng tháng Tư: Người trẻ mang sắc đỏ lịch sử phủ sóng không gian số

SVVN - Tháng Tư – tháng của khúc ca khải hoàn dân tộc, của ngọn lửa độc lập được hun đúc qua năm tháng chiến tranh, giờ đây đang cháy rực rỡ bởi làn gió mới không gian số. Với tinh thần sáng tạo và lòng tri ân sâu sắc, thế hệ trẻ đang chứng minh rằng: họ hoàn toàn có thể gìn giữ và lan tỏa giá trị lịch sử theo cách riêng.
Chàng trai GenZ lan tỏa điều tử tế từ những chuyến đi và hành động cống hiến vì cộng đồng

Chàng trai GenZ lan tỏa điều tử tế từ những chuyến đi và hành động cống hiến vì cộng đồng

SVVN - Không chỉ dừng lại ở việc mở rộng cánh cửa thế giới cho người Việt, Đặng Hùng Anh (sinh năm 2002), cựu sinh viên Trường Đại học Thương mại còn ghi dấu ấn với nhiều hoạt động thiện nguyện ý nghĩa. Từ cứu trợ chó mèo, phát cơm từ thiện đến đồng hành cùng dự án “Nuôi Em” và chuẩn bị lên vùng cao, anh lan tỏa lối sống tử tế, truyền cảm hứng sống vì cộng đồng đến nhiều người trẻ.
Người trẻ đa nhiệm với nghề tay trái

Người trẻ đa nhiệm với nghề tay trái

SVVN - Trong bối cảnh kinh tế thay đổi không ngừng, ngày càng nhiều bạn trẻ lựa chọn cho mình một công việc chính ổn định kết hợp với nghề tay trái. Nghề tay trái không chỉ là nguồn thu nhập bổ sung mà còn là cơ hội để họ phát triển bản thân, theo đuổi đam mê và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Chuyên viên phôi học - người đem lại hạnh phúc cho nhiều gia đình

Chuyên viên phôi học - người đem lại hạnh phúc cho nhiều gia đình

SVVN - Dành trọn đam mê và tâm huyết cho lĩnh vực phôi học, cựu sinh viên ngành Công nghệ sinh học - Phát triển thuốc mang lại niềm vui vô bờ bến cho bao gia đình. Với đôi tay khéo léo và trái tim ấm áp, “bà mụ” Anh Phương đã góp phần quan trọng giúp các cặp vợ chồng hiếm muộn chạm tới giấc mơ làm cha mẹ – một hành trình đầy yêu thương, kỳ diệu và nhân văn.
Phạm Ngọc Trình và con đường tiếp bước nghề biển của cha ông

Phạm Ngọc Trình và con đường tiếp bước nghề biển của cha ông

SVVN - Tạm biệt quân ngũ trở về quê nhà, Phạm Ngọc Trình – chàng trai 22 tuổi ở thị trấn Thịnh Long (Hải Hậu, Nam Định) – không thi lại đại học, không vào thành phố làm thuê. Cậu chọn theo bố ra khơi, nối nghề chài lưới giữa thời đại mà nhiều người trẻ đang rời xa biển. Với Trình, đó không chỉ là kế sinh nhai – mà là một sự lựa chọn rõ ràng, có lý trí và cả tình yêu.
Văn hóa đọc chuyển mình: Sinh viên tìm lại niềm đam mê sách trong thời đại số

Văn hóa đọc chuyển mình: Sinh viên tìm lại niềm đam mê sách trong thời đại số

SVVN - Trong thời đại mà công nghệ số và mạng xã hội bùng nổ, nhiều người lo ngại rằng thói quen đọc sách dần bị thay thế bởi những hình thức giải trí nhanh như video ngắn, trò chơi điện tử,.. Tuy nhiên, một xu hướng bất ngờ đang diễn ra: các bạn trẻ dần quay trở lại với sách, không chỉ tái khám phá giá trị của việc đọc mà còn phát triển đa dạng hóa hình thức tiếp cận giúp văn hóa đọc lan tỏa mạnh mẽ hơn trong cộng đồng sinh viên.
'Xây trường cho em': Hành trình mang con chữ đến vùng cao

'Xây trường cho em': Hành trình mang con chữ đến vùng cao

SVVN - Ngôi trường mầm non Pó Sinh đơn sơ nằm cheo leo ở nơi xa nhất của huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên đang dần được thay mới. Đó là nhờ sự chung tay của các bạn trẻ hâm mộ rapper Negav ở mọi miền tổ quốc thông qua dự án “Xây trường cho em” của nhóm Embes3mien ( Em bé ba miền).
Tìm thấy đam mê và giá trị của nghề viết từ kỳ thực tập đầy ý nghĩa

Tìm thấy đam mê và giá trị của nghề viết từ kỳ thực tập đầy ý nghĩa

SVVN - Kỳ thực tập tại Ban Sinh Viên – Hoa Học Trò (báo Tiền Phong) không chỉ là một trải nghiệm nghề nghiệp, mà còn là hành trình để chúng mình – Vũ Thùy Trang và Nguyễn Hồng Anh, hai sinh viên Học viện Hành chính và Quản trị công, trưởng thành từng ngày. Từ những bỡ ngỡ đầu tiên đến niềm vui khi bài viết được đăng, từng khoảnh khắc đều đong đầy cảm xúc. Hành trình ấy khép lại nhưng những bài học, những kỷ niệm và đam mê với nghề viết sẽ luôn đồng hành cùng chúng mình trên chặng đường phía trước.